مجله فیدیلیو مجله ای برای دوستداران غذا، رستوران و کافی شاپ
فلسفه غذاهای خیابانی یا «استریت فود» درواقع فروش غذاهایی بود که ارزان بودند، با وسایل ساده آماده می‌شدند و نیاز به تدارکات خاصی نداشتند و سریع آماده می‌شدند؛ هر چند که بعضی از آن‌ها مثل باقالی پخته برای پخت به ساعت‌ها زمان نیاز داشتند. فروش غذاهای خیابانی در ایران از زمان‌های دور رایج بوده و این غذاها معمولا به‌صورت فصلی یا ثابت روی دکه‌ها و چرخ‌های قدیمی پخته و سرو می‌شدند. یکی از دلایل محبوبیت غذاهای خیابانی قیمت مناسب آن‌ها و دیگری شباهت طعم غذا به غذای خانگی بود. در این مقاله فیدیلیو به معرفی خوشمزه‌ترین و پرفروش‌ترین غذاهای خیابانی در شهرهای مختلف ایران از گذشته تا به حال می‌پردازیم.
یرآلما یومورتا؛ غذای خیابانی با ریشه آذری
«یرآلما یومورتا» یا «سیب زمینی پخته و تخم مرغ آبپز» یکی از معروف‌ترین غذاهای خیابانی ایران است که اصالت آن به شهر ارومیه برمی‌گردد و البته یکی از قدیمی‌ترین غذاهای خیابانی در تهران قدیم هم محسوب می‌شده است. ترکیب این غذای خیابانی زمستانی شامل سیب زمینی پخته، تخم مرغ آبپز، کره، نمک، فلفل و سبزی‌خوردن پیچیده شده در نان سنگک یا لواش است که در ارومیه با دوغ محلی سرو می‌شود و بعضی هم آن را با نوشابه کوکا میل می‌کنند. در تهران قدیم این غذای خیابانی در سینی‌های مسی روی دست به جاهای شلوغ مثل سینماها، ترمینال‌های مسافربری و پارک‌ها برده می‌شد و یک لقمه خیابانی بسیار پرفروش بود.
باقالی پخته؛ محبوب‌ترین غذای خیابانی زمستانی تهران
گاری‌ها و دکه‌های باقالی پخته با آن دود سفید و داغ دیگ‌های بزرگ و بوی باقالی، سرکه و گلپر در روزهای سرد زمستان از قدیم پرفروش‌ترین غذای زمستانی در تهران و سایر شهرهای ایران بوده است. باقالی پخته را داغ و لب‌سوز در پیاله‌ای کوچک با فلفل قرمز، سرکه و گلپر سرو می‌کردند و همان‌جا کنار خیابان میل می‌کردند.
لبو پخته و شلغم پخته؛ یک میان وعده خیابانی محبوب در پاییز و زمستان
از جمله غذاهای خیابانی محبوب در ایران از قدیم «لبو پخته» و «شلغم پخته» بوده است. این غذای خیابانی در تهران قدیم هم بسیار محبوب بود. در قدیم لبو فروش‌ها لبو و شلغم را مثل امروز روی گاری می‌فروختند اما برای گرم نگه داشتن لبو و شلغم از زغال استفاده می‌کردند تا هم لبوها بپزند و هم تا آخر شب گرم بمانند. البته امروزه کمتر بساط فروش لبو روی گاری برپاست و لبو پخته یک غذای خیابانی پرفروش است.
نان و پنیر؛ یک غذای خیابانی پرفروش در تهران قدیم
شاید برای شما جالب باشد اما از جمله قدیمی‌ترین غذاهای خیابانی ایران و تهران «نان و پنیر» بوده است. فروشنده‌های دوره‌گرد نان و پنیر را در یک جعبه بزرگ یا کیسه‌های مخصوص می‌گذاشتند تا هم تمیز بمانند و هم لقمه نان خشک نشود. نان و پنیر یک لقمه محبوب برای صبح و میان‌وعده دم غروب بود.
جغوربغور؛ یک غذای خیابانی نسبتا گران‌قیمت
اصالت غذای خیابانی «جغوربغور» که یک غذای محبوب بازاری و قهوه‌خانه‌ای هم بود به استان زنجان برمی‌گردد. خوراک جگر یا جغول بغول (جغور بغور) یک غذای خیابانی نسبتا گران در تهران قدیم بود که در سال‌های اخیر حوالی میدان آزادی روی چرخ دستی‌ها فروخته می‌شود.
جغور بغور با جگر گاو، گوساله یا گوسفند و گاهی در ترکیب با جگر مرغ و با پیاز داغ و ادویه‌های مختلف، گوجه فرنگی، رب و سیب زمینی درست می‌شود و به‌صورت تکه‌ای یا چرخ شده با نان سرو می‌شود.
بلال کبابی؛ غذای خیابانی برای تمام فصول
«بلال کبابی» هم یکی دیگر از پرفروش‌ترین غذاهای خیابانی در ایران است که در تمام فصول سال پرطرفدار است. بلال به عنوان یک غذای خیابانی صرفا روی منقل زغالی کباب می‌شود، در آب نمک مزه‌دار می‌شود و با آبلیمو یا رب آلوچه و چاشنی‌های دیگر کنار خیابان سرو می‌شود.
فلافل؛ از غذاهای خیابانی عربی محبوب و پرفروش
اغراق نیست اگر بگوییم در حال حاضر «فلافل» پرفروش‌ترین غذای خیابانی ایران است. این غذای خیابانی عربی تند و تیز با ریشه لبنانی معمولا به‌صورت سلف سرویس در نان ساندویچی با گوجه و خیارشور و انواع سس فروخته می‌شود. البته فلافل را در اغلب مغازه‌های ساندویچ‌فروشی هم می‌توانید پیدا کنید اما خوشمزه‌ترین فلافل‌های خیابانی و بازاری را معمولا در کوچه مروی بازار تهران یا خیابان انوشه (لشکرآباد) در اهواز می‌توانید پیدا کنید.
سمبوسه؛ یک غذای خیابانی قدیمی با رگ و ریشه هندی
«سمبوسه» یک غذای خیابانی مشهور در اغلب کشورهای دنیاست. این غذای خیابانی با ریشه هندی ابتدا یک فست فود ساده متشکل از سیب زمینی پخته، نان، جعفری و تره خرد شده و ادویه‌های تند و یک نان نازک بود که به‌صورت مثلثی پیچیده می‌شد، در روغن فراوان سرخ می‌شد و با سس تند فلفل سرو می‌شد. بعدها موادی مثل گوشت چرخ کرده، سوسیس، کالباس، پنیر پیتزا، میگو و … هم به مواد این فست فود ارزان اضافه شد و قیمت بیشتری پیدا کرد. اما هنوز هم همان سمبوسه ساده با نان و سیب زمینی و سبزیجات محبوب‌ترین سمبوسه برای هندی‌ها و اغلب سمبوسه‌خورهای حرفه‌ای است.
نخود آب؛ یک غذای خیابانی جنوبی
«نخود آب» از جمله محبوب‌ترین غذاهای ایران در استان‌های جنوبی و در شهرهایی مثل آبادان و بوشهر است. این غذای مقوی ترکیبی از نخود گرد آبگوشتی، آب و ادویه‌هایی مثل زردچوبه و فلفل قرمز است. نخود آب را معمولا بدون گوشت درست می‌کنند اما نخودآب با گوشت هم درست می‌شود که طبعا قیمت بالاتری دارد اما یک غذای خیابانی معمول و متداول نیست.
سوسیس بندری؛ یک ساندویچ خیابانی خوش‌قیمت
اگرچه «سوسیس بندری» را بیشتر در ویترین یخچال ساندویچ فروشی‌های قدیمی می‌بینیم اما در شهرهای جنوبی ایران سوسیس بندری هم به‌صورت ساندویچ در نان باگت یا بولکی با خیارشور و گوجه یکی از پرفروش‌ترین غذاهای خیابانی خوش‌قیمت در تمام روزهای سال است.
انواع آش؛ پرفروش‌ترین غذای خیابانی در روزهای سرد
انواع «آش» هم جزو غذاهای پرفروش خیابانی به‌خصوص در فصل زمستان در ایران هستند. به نظر می‌رسد هیچ چیز به اندازه خوردن یک کاسه آش داغ در سرمای زمستان کنار خیابان یا حین پیاده‌روی نمی‌چسبد. این غذای خیابانی هم خوشمزه است و هم مقوی و سالم. معمولا به‌عنوان یک غذای خیابانی «آش رشته» از میان سایر انواع آش محبوب‌تر است اما آش شله قلمکار در شهرهایی مثل تهران، آش سبزی در شیراز و آش آبادانی در شهرهای جنوبی به‌عنوان غذای خیابانی زمستانی از قدیم پرطرفدار بوده‌اند.
گاری کباب و دل و جگر کبابی؛ محبوب‌ترین استریت فود در شهرهای شمالی ایران
اگرچه «دل و جگر کبابی» بیشتر در مغازه‌های جگرکی فروخته می‌شود اما شب‌ها بساط جگرکی در اغلب شهرهای ایران برپاست و جزو ثابت غذاهای خیابانی پرطرفدار و محبوب در اغلب شهرهای ایران است. بد نیست بدانید در شهری مثل رشت فروش دل و جگر کبابی و کباب کوبیده به‌عنوان محبوب‌ترین استریت فودهای این شهر شب‌ها حسابی رونق می‌گیرد. رشتی‌ها به این کباب‌های خیابانی «گاری کباب» می‌گویند و اغلب میدان شهرداری رشت مرکز این گاری کباب‌های لذیذ است.
کباب لقمه همایونی (کباب لولی)
«کباب لقمه همایونی» یا «کباب لولی» یک غذای خیابانی پرطرفدار در تهران است که اگر می‌خواهید بدانید مرکز آن کجاست باید بگوییم خیابان ۳۰ تیر در تهران و کوچه مروی در بازار تهران. این کباب خوشمزه کوچک و جمع و جور به‌صورت لقمه با سبزی خوردن در نان پیچیده می‌شود و کباب‌خورهای حرفه‌ای آن را با نوشابه میل می‌کنند.
ذرت مکزیکی؛ یکی از جدیدترین غذاهای خیابانی
یکی از غذاهای خیابانی جدید که در سال‌های اخیر در میان غذاهای خیابانی ایران جای پای خود را حسابی باز کرده «ذرت مکزیکی» است. این غذای خیابانی خوشمزه و لذیذ بیشتر مورد علاقه کودکان و جوانان است اما بزرگترها هم دست رد به سینه آن نمی‌زنند. ترکیب دانه‌های پخته ذرت با پنیر پیتزا، کره و قارچ و بوی خوش آویشن و سس‌های لذیذ، این غذای اصالتا مکزیکی را به یکی از پرفروش‌ترین غذاهای خیابانی ایران تبدیل کرده است.
ساندویچ‌های بمبی؛ از ساندویچ کباب کوبیده تا غول برگرهای پر پنیر
اگر چه ساندویچ یک غذای محبوب بازاری است ولی خب اغلب ما عادت داریم ساندویچ را در مغازه‌های ساندویچ‌فروشی محبوب‌مان سفارش بدهیم. در سال‌های اخیر ون‌ها و خودروهای خوش آب و رنگ فست فود فروشی در خیابان‌های اغلب شهرهای ایران به‌خصوص برای آن‌هایی که شب زنده‌دار و طرفدار زیست شبانه هستند تبدیل به پاتوق ساندویچ‌خورها هم شده‌اند. در این کافه‌های سیار که به «کافه ون» هم مشهور هستند علاوه بر سرو انواع نوشیدنی‌های گرم شما می‌توانید اسنک و ساندویچ‌های مختلف را هم سفارش بدهید که بعضا گاهی چرب و چیلی‌تر و پر ملات‌تر از ساندویچ‌های مغازه‌ای هستند. البته سرو ساندویچ‌های بمبی فقط مخصوص کافه ون‌ها نیست. در خیابان‌های پاتوق سرو غذا مثل خیابان ۳۰ تیر در تهران یا خیابان انوشه در اهواز که مخصوص فروش غذاهای خیابانی و جزو فود تراک یا فود استریت‌های مشهور و پر رفت و آمد ایران هستند شما می‌توانید انواع ساندویچ بمبی با مخلفات مختلف از کباب کوبیده‌هایی که با گوجه و پنیر پیتزا فراوان لقمه می‌شوند تا انواع غول برگر، همبرگر، چیزبرگر و هات داگ و … را پیدا کنید.
سخن پایانی
لیست غذاهای خیابانی ایران در سال‌های اخیر پر و پیمان‌تر شده است. با گسترش روزافزون زیست شبانه در اغلب شهرهای ایران معمولا یکی از خیابان‌های پر رفت و آمد در مرکز شهر تبدیل به فود استریت شده و در این گذرهای سرو غذا علاوه برای غذاهای خیابانی معمول بسیاری از غذاهای سنتی آن شهر هم در دکه‌ها یا بوفه‌های فروش غذا عرضه می‌شود. نکته جالب ماجرا اینجاست که این فود استریت‌ها علاوه بر محلی برای عرضه غذا مثل یک کتابچه کوچک از عادات و فرهنگ غذایی آن شهر برای گردشگران ایرانی و خارجی عمل می‌کنند.
