همه چیز درباره چهارشنبه سوری

مراسم چهارشنبه سوری از غروب روز سه شنبه آخر سال آغاز می شود و تا نیمه شب چهارشنبه آخر سال ادامه دارد. این جشن در کشورهای ایران، افغانستان، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان و ترکیه،  توسط ایرانیان مقیم برگزار می شود. به مناسبت این روز باستانی، با مجله فیدیلیو برای آشنایی بیشتر با رسوم این شب همراه باشید.

تاریخچه چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری یک جشن کهن در ایران محسوب می شود. پیش از ظهور اسلام این جشن در یک روز به خصوص برگزار نمی شد. مردم این جشن را در روزهای آخر فصل زمستان و زمانی که هوا رو به گرمی بود، برگزار می کردند. بعد از ورود اسلام و حمله اعراب به ایران، جشن در روز چهارشنبه آخر سال برگزار شد چون اعراب چهارشنبه را روزی شوم و نحس می دانستند. برخی از پژوهشگران هم معتقد هستند که این جشن از زمان زرتشتیان در ایران برگزار می شده است. 

آداب و رسوم چهارشنبه سوری

آتش بازی: برافروختن آتش مهمترین و اصلی ترین مشخصه جشن چهارشنبه سوری می باشد. از یکی دو روز قبل از برگزاری آتش بازی، هیزم  و ماده لازم برای برافروختن آتش آماده می شد. در حیاط خانه، فضاهای باز، در وسط خیابان و یا میدان روستاها سه تا هفت کومه آتش با فاصله چند متری از هم تهیه می شد. در شب جشن، مردان و زنان  از روی آتش می پریدند و در هنگام پریدن شعر سرخی تو از من، زردی من از تو را بلند می خوانند. مردم اعتقاد داشتند که با پریدن از روی آتش، بیماری ها  را از بدن خود دور می کنند. آنها اعتقاد داشتند که خاکستر برجای مانده، نحس است زیرا بیماری و زردی افراد را به خود گرفته است. به همین دلیل آن را در جریان آب می ریختند.

قاشق زنی: برای برگزاری این رسم دختران و پسران جوان که حاجت و یا آرزویی داشتند، پارچه ای را بر روی سر خود می انداختند تا کسی آنها را نشناسد. سپس با قاشق زدن به کاسه،  به در خانه  هفت نفر از آشنایان و دوستان می رفتند.  این افراد بدون اینکه سخنی بگویند، فقط بر کاسه مسی خود با قاشق ضربه می زدند. صاحبخانه برای آنان شیرینی، نقل، آجیل، شکلات و پول در کاسه هایشان می ریخت. آنها معتقد بودند که اگر کسی که قاشق زنی می کند، نتواند چیزی در شب جشن به دست آورد به این معنی است که به حاجت خود نمی رسد.

 غذاهای مناسبتی جهارشنبه سوری  

در شهرهای مختلف ایران غذاهای مناسبتی برای این شب پخت می شود. در گذشته  در استان خراسان، غذایی به نام چهار رنگ پلو پخته می شده است. این غذا شامل عدس پلو، زرشک پلو، ماش پلو و رشته پلو بوده است. در کردستان هم از گندم را بو می دادند و مصرف می کردند.

غذای چهارشنبه سوری چیست؟ کسانی که بیماری یا حاجتی دارند، برای شفای بیمار و برآورده شدن آرزوهای خود پخت آش را  نذر می کنند و در شب آخرین چهارشنبه سال آش بیمار را می پزند . مقداری از آش را به بیمار می دهند و بقیه آش را بین افراد نیازمند، تقسیم می کنند.

برگزاری مراسم در شهرهای مختلف

در گذشته چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف  با برگزاری آداب و رسوم خاصی انجام می شد. در ادامه به رسوم رایج در چند شهر اشاره می کنیم:

تهران: در تهران قدیم رسم بوده است که یک یا دو روز مانده به مراسم، خانم ها لباس ها ، ملافه ها، ظروف وسایل کثیف خود را می شستند. لباس ها را روی بند لباس پهن می کردند و گوشه های آنها را به هم گره می زدند. آنها معتقد بودند که گره زدن لباس ها موجب استحکام روابط خانوادگی می شود. در آخر آب حوض را خالی می کردند.

شیراز: در شیراز علاوه بر برگزاری جشن و پایکوبی و برافروختن آتش، مراسمی مانند خواندن دیوان حافظ، فال گوشی، گرداندن نمک دور سر و دود کردن اسپند را  همراه با خواندن شعرهای محلی هم انجام می دادند. در شیراز دختران بالغ و دم بخت یک پارچه ابریشمی هفت رنگ را به کمر خود می بستند و صبح روز بعد برای باز کردن پارچه ابریشمی، از یک کودک نابالغ کمک می گرفتند. آنها عقیده داشتند که بختشان در آن سال باز خواهد شد. همچنین مردم برای رفع حوائج خود، حلوا پخت می کردند و به زیارت شاهچراغ می رفتند. 

کردستان: هنگامی که هوا خوب بود، مردم  در بالاترین نقطه کوه جمع می شدند و آتش را روشن می کردند. در مراسم جشن و پایکوبی شب چهارشنبه سوری رقص کردی را انجام می دادند.  زنان هم چند تار موی فرزندان خود را می بریدند  تا درد و سختی های سال قبل از بین برود. برخی مردم هم  بعد از بازگشت از مراسم، چهار سنگ کوچک بر می داشتند و به پشت سر خود پرت می کردند. 

سخن آخر

مراسم چهارشنبه سوری از جشن های زیبا و کهن ایران می باشد. با برگزاری این جشن به استقبال عید نوروز می رویم. در گذشته با برگزاری مراسم زیبایی مانند برافروختن آتش با هیزم و چوب، برگزاری دورهمی های خانوادگی، کوزه شکستن، قاشق زنی، گرفتن فال حافظ و خوردن خوراکی های خوشمزه و آجیل مشکل گشا یک شب خوب و خاطره انگیز  برای همه ایجاد می شد ولی متاسفانه امروزه با استفاده از ترقه ها، بمب ها، مواد آتش زا و انفجاری خطرات زیادی ایجاد می شود که گاهی مواقع صدمات جسمی، روحی و حتی مرگ را در پی دارد.