آیا رژیم فستینگ (intermittent fasting) یا بهاختصار (IF) که به رژیم روزهداری هم مشهور است باعث کاهش وزن و لاغری میشود؟ رژیم فستینگ یا رژیم روزه داری یک برنامه غذایی است که بین روزه و غذا خوردن در یک برنامه منظم تغییر میکند. تحقیقات نشان میدهد که روزهداری یا فست راهی برای کنترل وزن و پیشگیری یا حتی معکوس کردن روند برخی از بیماریها است. اما انواع رژیم فستینگ ۱۶:۸، رژیم فستینگ ۲۴ ساعت و رژیم فستینگ ۱۲ ساعته به چه شکل انجام میشوند؟ در رژیم فستینگ چه بخوریم؟ لاغری با رژیم فستینگ ممکن است؟ رژیم روزهداری در بدنسازی چه تاثیری دارد؟ و همچنین نمونه رژیم فستینگ رایگان را در سایت فیدیلیو برای شما آماده کردهایم.
رژیم فستینگ چیست؟
بسیاری از رژیمهای غذایی بر این تمرکز دارند که چه بخورید و چه نخورید، اما روزهداری یا فستینگ به زمانی بستگی دارد که شما چیزی میخورید و شاید این یک نقطه قوت و یا نقطه ضعف برای این رژیم غذایی باشد.
با رژیم فستینگ یا روزهداری، شما ملزم هستید فقط در یک زمان خاص غذا بخورید. بهطورکلی در رژیم فستینگ ما به شما نمیگوییم چه بخورید بلکه به شما میگوییم که در چه ساعتهایی میتوانید غذا بخورید. تحقیقات نشان میدهد روزه گرفتن برای تعداد معینی از ساعتها در روز یا خوردن فقط یک وعده غذایی در چند روز در هفته ممکن است فوایدی برای سلامتی و نیز کاهش وزن داشته باشد.
«مارک ماتسون»، استاد عصب شناسی دانشگاه جان هاپکینز، الگوی روزه متناوب یا رژیم فستینگ را به مدت 25 سال مطالعه کرده است. او میگوید بدن ما طوری تکامل یافته است که میتواند ساعتها، یا حتی چند روز یا بیشتر بدون غذا بماند. در دوران ماقبل تاریخ، قبل از اینکه انسانها کشاورزی را بیاموزند، درواقع اجداد ما شکارچیان و جمعآوری کنندگانی بودند که برای زنده ماندن و رشد، برای دورههای طولانی بدون غذا خوردن تکامل یافتند. آنها مجبور بودند برای شکار گوشت و جمعآوری دانههای روغنی، مغزها و میوه زمان و انرژی زیادی صرف کنند.
کارشناسان خاطرنشان میکنند که حتی تا 50 سال پیش، حفظ وزن سالم در ایالات متحده آسانتر بود. هیچ رایانهای وجود نداشت و برنامههای تلویزیونی ساعت 11 شب تمام میشد، مردم به دلیل رفتن به رختخواب غذا خوردن را متوقف میکردند، وعدههایی غذایی خیلی کوچکتر بود، افراد بیشتری در بیرون کار میکردند، بازی میکردند و به طور کلی تحرک بیشتری داشتند.
با اینترنت، تلویزیون و سایر سرگرمیهای 24 ساعته، بسیاری از بزرگسالان و کودکان ساعتهای بیشتری بیدار میمانند تا تلویزیون تماشا کنند، در رسانههای اجتماعی بچرخند، بازی کنند و بهصورت آنلاین چت کنند. این میتواند به معنای تحرکی و خوردن غذا و میانوعده در تمام طول روز، و بیشتر ساعات شب باشد.
کالری اضافی و فعالیت کمتر میتواند به معنای خطر بیشتر چاقی، دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سایر بیماریها باشد. مطالعات علمی نشان میدهد که رژیم روزهداری ممکن است به معکوس کردن این روندها کمک کند.
رژیم فستینگ یا روزهداری متناوب چطور عمل میکند؟
چندین روش مختلف برای رژیم فستینگ وجود دارد، اما همه آنها بر اساس انتخاب دورههای زمانی منظم براساس سبک زندگی و برنامه شما برای خوردن و روزه گرفتن است. بهعنوان مثال، ممکن است سعی کنید فقط در طول یک دوره هشت ساعته در روز غذا بخورید و بقیه ساعتهای روز و شب را ناشتا باشید. یا ممکن است دو روز در هفته فقط یک وعده غذایی در روز بخورید.
دکتر متسون در این باره میگوید که بدن پس از ساعتها بدون غذا، ذخایر قند خود را تمام میکند و شروع به سوزاندن چربی میکند. او از این روند بهعنوان «تغییر متابولیک» یاد میکند.
متسون میگوید: «رژیم روزهداری یا فستینگ با الگوی معمول غذا خوردن برای اکثر افراد که در تمام ساعات بیداری غذا میخورند، در تضاد است. اگر کسی سه وعده غذایی در روز به همراه میان وعده میخورد و ورزش نمیکند، پس هر بار که غذا میخورند، کالری اضافی مصرف میکند و ذخایر چربی خود را نمیسوزاند.»
در ادامه به مدلهای مختلف رژیم فستینگ اشاره میکنیم.
انواع رژیم فستینگ کدامند؟
انواع مختلفی از رژیم فستینگ وجود دارد که با توجه به الویتها و سبک زندگی که دارید میتوانید یکی از انواع رژیم فستینگ را انتخاب و از آن پیروی کنید. در ادامه پرطرفدارترین متدهای رژیم فستینگ را به شما معرفی میکنیم.
رژیم فستینگ ۱۶:۸
در این رژیم فستینگ ۱۶ ساعته مثل وقتهایی که ماه رمضان به فصل تابستان میافتد روزه میگیریم ۱۶ ساعت نباید چیزی بخورید و ۸ ساعت فرصت دارید خوراکی و غذا بخورید. تفاوت این رژیم فستینگ با روزهداری این است که ساعات غذا نخوردن را میتوانید خودتان را تعیین کنید و البته در ساعتهای روزهداری آب، قهوه، چای یا نوشیدنیهای بدون کالری بنوشید.
برای مثال شما اگر ساعت ۸ شب شام میخورید تا ۱۲ ظهر روز بعد نباید چیزی بخورید. طبعا در این مدل رژیم فستینگ وعده صبحانه حذف میشود پس اگر دوست دارید صبحانه بخورید توصیه ما این است که فستینگ را از ساعت ۶ عصر شروع کنید و تا ساعت ۱۰ صبح روز بعد فست بمانید تا به وعده صبحانه هم برسید.
رژیم فستینگ ۱۲ ساعته یا یک شبه
در این متد رژیم فستینگ برای لاغری و نیز درمان و پیشگیری از بیماریها باید بهاینترتیب عمل کنید: ۱۲ ساعت غذا بخورید و ۱۲ ساعت فست (روزه) باشید. در این رژیم ناشتا ۱۲ ساعته که به آن «رژیم فستینگ یک روزه یا یک شبه» هم میگویند همانطور که از اسمش پیداست ۱۲ ساعت غذا میخورید و ۱۲ ساعت فست هستید. در این متد فستینگ هم خوردن آب، چای، قهوه و نوشیدنیهای بدون کالری در ۱۲ ساعت روزهداری آزاد است.
رژیم فستینگ جنگجو یا ۲۰:۴ (Warrior Diet)
همانطور که از اسم این متد پیداست شما باید برای این رژیم به معنای واقعی کلمه جنگجو باشید. البته خوبی این مدل رژیم فستینگ این است که شما در طول مدت ۲۰ ساعت میوه، سبزیجات خام یا مقدار کمی غذای سالم و ترجیحا کبابی یا آبپز میخورید، در ۴ ساعت باقیمانده در شب، وعده غذای اصلی یعنی شام را که سرشار از پروتئین، فیبر و سبزیجات است را میل میکنید.
رژیم فستینگ ۲۴ ساعته یا روزه کامل (Eat-Stop-Eat)
رژیم فستینگ ۲۴ ساعته یا (بخور، بایست، بخور) همانطور که از نامش پیداست یک روزه کامل ۲۴ ساعته است. شما به مدت ۲۴ ساعت به جز آب، قهوه، چای و نوشیدنیهای بدون کالری چیزی نباید بخورید.
این رژیم فستینگ برای یک یا دو روز در هفته مناسب است. البته برای لاغری و کاهش وزن با این رژیم لازم است در باقی روزهای هفته که رژیم نیستید هم یک رژیم غذایی سالم و کامل، بدون غذاهای مضر، فست فودی و پرکالری داشته باشید.
رژیم فستینگ یک روز در میان
در این متد رژیم روزهداری یا فستینگ باید یک روز در میان غذا بخورید. در برخی از نسخههای این رژیم در روزهایی هم که روزه نیستید اجازه دارید در مجموع ۵۰۰ کالری مصرف کنید.
سبک و الگوی این رژیم آسان نیست و اگر قصد فستینگ دارید بهتر است از ابتدا با این متد شروع نکنید و در صورت پیروی از این رژیم هم به مدت طولانی آن را ادامه ندهید.
رژیم روزه داری متناوب
در رژیم روزه داری متناوب، بعضی روزها که گرسنه نیستید یک وعده اصلی، یعنی به دلخواه ناهار، شام یا صبحانه را حذف کنید. در سایر وعدهها هم که غذا میل میکنید باید از خوراکیها و مواد غذایی سالم و کم کالری استفاده کنید.
رژیم فستینگ ۵:۲ (Fast Diet)
در این مدل رژیم فستینگ که به Fast Diet هم مشهور است شما ۵ روز هفته از یک رژیم غذایی معمولی و سالم پیروی میکنید و ۲ روز در هفته زنان (۵۰۰ کالری) و مردان (۶۰۰ کالری) مجاز هستند مصرف کنند؛ یعنی حدود یک چهارم کالری مصرفی در یک روز معمولی. بهتر است این مقدار کالری را در دو وعده ۲۵۰ یا ۳۰۰ کالری میل کنید.
در رژیم فستینگ چه غذاهایی بخوریم؟
بهترین مواد غذایی در رژیم فستینگ مواد غذایی سالم و سبزیجات، میوهها، مغزها و آجیل و … هستند. اگر میخواهید بدانید در رژیم فستینگ چه غذاهایی بخوریم یک لیست برای شما آماده کردهایم:
بهترین غذاها در رژیم فستینگ
- ماهی سالمون
- تخم مرغ
- استیک گوشت نرم بدون استخوان
- گوشت گوساله کمچرب
- ران مرغ
- پنیر کاتیج
- ماست ساده
- کفیر ساده
- پودر پروتئین آب پنیر (بدون شکر اضافه)
- پودر پروتئین نخود (بدون شکر اضافه)
- حبوبات
- مغزها و آجیل
- حبوباتی مثل عدس، لوبیا، نخود، لوبیا سبز و لوبیا سیاه
بهترین میوهها در رژیم فستینگ
- توت فرنگی
- تمشک
- انواع بری
- کیوی
- گریپ فروت
- سیب
- لیمو شیرین
- لیموترش سبز
- آووکادو
- گوجه فرنگی
بهترین روغنها در رژیم فستینگ
- روغن زیتون
- روغن آووکادو
- روغن نارگیل
- روغن آووکادوها
- کره آجیل
- روغن دانه کتان
- روغن دانه چیا
بهترین سبزیجات در رژیم فستینگ
- اسفناج
- سوئیس چارد
- آرگولا
- کلم پیچ
- کلم بروکلی
- گل كلم
- کلم بروکسل
- کرفس
- مارچوبه
- جلبک دریایی
بهترین ادویهها در رژیم فستینگ
- زردچوبه
- زنجبیل
- دارچین
- میخک
- رزماری
- آویشن
یادتان باشد در رژیم فستینگ آب به مقدار زیاد بنوشید و نوشیدنیهای کم کالری را هم در رژیم غذایی روزانه خود جای دهید.
در رژیم فستینگ چه غذاهایی نخوریم؟
آنچه که در رژیم فستینگ یا روزهداری اهمیت دارد بیشتر از اینکه چه غذایی میخورید این است که چه زمانی غذا بخورید. با اینهمه در رژیم فستینگ لازم است مثل همیشه غذاهای سالم میل کنید، مصرف فست فود، شیرینی و غذاهای چرب را به حداقل میزان ممکن برسانید. از مصرف شیرینی، شکلات، آبنبات، چیپس و پفک، پاپ کورنهای آماده و نوشابههای الکلی و غیرالکلی و آبمیوههای صنعتی اجتناب کنید.
میوه، سبزیجات و پروتئین را فراموش نکنید و در زمانهایی که مجاز به خوردن غذا هستید تا حدی که به اندازه کافی سیر شوید غذا بخورید اما پرخوری نکنید.
فواید رژیم فستینگ چیست؟
اگر بخواهیم درباره فواید و مزایای رژیم فستینگ صحبت کنیم علاوه بر لاغری و کاهش وزن مزایای دیگری هم برای سلامتی وجود دارد:
تقویت حافظه: مطالعات نشان داده است که رژیم فستینگ حافظه فعال را در حیوانات و حافظه کلامی را در انسان بالغ تقویت میکند. همچنین رژیم فستینگ در پیشگیری از آلزایمر هم موثر است چون باعث افزایش سطح یک هورمون مغز به نام BDNF میشود که به رشد سلولهای مغزی جدید کمک میکند.
سلامت قلب: رژیم فستینگ باعث بهبود فشار خون و ضربان قلب در حالت استراحت و همچنین سایر فاکتورهای سلامت مربوط به قلب میشود.
عملکرد فیزیکی: مردان جوانی که به مدت 16 ساعت ناشتا و در رژیم فستینگ بودند، کاهش چربی را با حفظ توده عضلانی نشان دادند. در یک مطالعه که روی موشها صورت گرفت استقامت بهتر در دویدن نیز مشاهده شد.
پیشگیری از چاقی: در مطالعات حیوانی مشخص شد که رژیم فستینگ از چاقی جلوگیری میکند و در شش مطالعه کوتاه، انسانهای بالغ چاق از طریق روزهداری و فستینگ وزن کم کردند.
دیابت نوع ۲: رژیم فستینگ ممکن است برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مفید باشد. اکثر تحقیقات موجود نشان میدهد که رژیم فستینگ میتواند به افراد کمک کند وزن بدن خود را کاهش دهند و سطح گلوکز ناشتا، انسولین ناشتا و لپتین را کاهش دهند و در عین حال مقاومت به انسولین، کاهش سطح لپتین و افزایش سطح آدیپونکتین را کاهش دهند.
نتایج برخی از مطالعات هم نشان میدهند که برخی از بیمارانی که رژیم فستینگ را با نظارت پزشکان خود دنبال میکنند، در گذر زمان میتوانند نیاز خود به انسولیندرمانی را برطرف کنند.
سلامت بافت و کاهش التهاب: نتایج یک مطالعه نشان داد که در حیوانات، روزهداری متناوب باعث کاهش آسیب بافتی در جراحی شده و التهاب را کاهش میدهد.
کند شدن روند پیری: رژیم روزهداری فستینگ سیستم ترمیم سلولی را بهبود بخشیده و باعث فعالیت بیشتر ژنهای ضدپیری میشود. در مطالعات روی موش صحرایی این رژیم باعث افزایش طول عمری با میانگین ۳۶ تا ۸۶ درصد شده است.
عوارض رژیم فستینگ چیست؟
برخی از عوارض جانبی و مضرات رژیم فستینگ ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افت قند خون و سرگیجه و سردرد
- افت فشار خون
- گرسنگی مفرط
- مشکلات گوارشی مثل یبوست
- تحریکپذیری، مه مغزی و تغییرات خلقی
- خستگی و افت انرژی بدن
- بوی بد دهان
- اختلالات خواب
- کمآبی بدن
- سوءتغذیه
چه کسانی نباید رژیم فستینگ بگیرند؟
- کودکان و نوجوانان زیر 18 سال
- زنان باردار یا شیرده
- سالمندان
- افراد مبتلا به بیماریهای قلبی
- افراد مبتلا به بیماریهای مزمن
- افراد مبتلا به دیابت نوع 1 که انسولین مصرف میکنند. در حالی که تعداد فزایندهای از کارآزماییهای بالینی نشان دادهاند که رژیم فستینگ یا روزهداری در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بیخطر است، هیچ مطالعهای روی افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ انجام نشده است. از آنجایی که مبتلایان به دیابت نوع یک انسولین مصرف میکنند، این نگرانی وجود دارد که الگوی غذا خوردن به روش فستینگ ممکن است منجر به سطوح ناایمن هیپوگلیسمی در طول دوره روزهداری شود.
- کسانی که سابقه اختلالات خوردن دارند.
- رژیم فستینگ در بارداری مجاز نیست.
- خانمهایی که سابقه کمخونی دارند.
- افرادی که داروهای خاص مصرف میکنند.
- افرادی که وزن پایین دارند.
اما افرادی که در این دستهبندیها نیستند میتوانند رژیم فستینگ را با خیال راحت انجام دهند و آن را تبدیل به سبک زندگی خود کنند.
رژیم روزه داری (فستینگ) در بدنسازی
آنچه مسلم است اگر بهصورت حرفهای ورزش میکنید یا ورزش بدنسازی را دنبال میکنید رژیم فستینگ برای شما حساستر از سایر افراد است. بهترین رژیم فستینگ یا رژیم روزهداری برای بدنسازان مدل رژیم ۱۶:۸ است. یعنی ۱۶ ساعت روزهداری و ۸ ساعت خوردن مواد غذایی، که در این ۸ ساعت باید مواد غذایی مناسب و توصیه شده برای بدنسازان و آنچه که در برنامه رژیمی آنها مجاز است را میل کنند.
از جمله فواید رژیم فستینگ در بدنسازی افزایش هورمون رشد، کاهش التهاب بدن، سمزدایی بدن، افزایش سرعت از دست دادن چربی و عضلهسازی و … است.
رژیم فستینگ در شیردهی مجاز است؟
در پاسخ به این سوال که رژیم فستینگ در دوران شیردهی مجاز است یا خیر باید بگوییم که در این باره حتما باید با پزشک خود مشورت کنید. از جمله عوارض رژیم روزهداری در شیردهی این است که مصرف کم غذا در دوران شیردهی ممکن است بر مواد مغذی دریافتی کودک از طریق شیر مادر، از جمله آهن، ید و ویتامین B12 تأثیر منفی بگذارد. خطر بعدی رژیم فستینگ در شیردهی، سرکوب تولید شیر مادر است که در رژیمهای کم کالری و کم آب معمولا اتفاق میافتد.
بهترین و بدترین رژیم فستینگ کدام است؟
اینکه بهترین و بدترین رژیم فستینگ کدام مدل آن است هنوز یک مطالعه دقیق در این مورد صورت نگرفته است. در برخی افراد که به مدت طولانی رژیم فستینگ 16:8 را دنبال میکنند عوارضی مثل سنگ کیسه صفرا دور از ذهن نیست. بهتر است در این مدل رژیم به اندازه کافی آب بنوشید و در زمان خوردن غذا از مصرف فیبر و سبزیجات دریغ نکنید.
به نظر میرسد در انواع رژیم فستینگ مدل ۱۲:۱۲ بهترین نوع رژیم روزهداری است. با اینهمه تمام این موارد به الویتها، برنامهریزی و سبک زندگی فرد بستگی دارد.
لاغری با رژیم فستینگ؛ با روزهداری چند کیلو لاغر میشویم؟
در مورد لاغری با رژیم فستینگ باید بگوییم که طبعا نمیتوانیم یک عدد ثابت و مشخص درباره کاهش وزن با رژیم فستینگ برای لاغری را مشخص کنیم. این مسئله به وضعیت بدنی شما، سبک زندگی، فعالیت بدنی و ورزش کردن، غذاهایی که میل میکنید و البته ژنتیک شما بستگی دارد.
برخی هم این سوال برایشان پیش میآید که رژیم فستینگ حجم عضله را همزمان با لاغری کاهش میدهد؟ که پاسخ به این سوال مثبت است چون هر رژیم لاغری مقداری از حجم عضله را هم کاهش میدهد.
نمونه رژیم فستینگ رایگان ۱۶:۸
اگر به دنبال یک نمونه رژیم رایگان روزهداری ۱۶:۸ هستید باید برای شروع به این موارد توجه کنید:
انتخاب یک پنجره زمانی
برای شروع، با انتخاب یک پنجره 8 ساعته و محدود کردن مصرف غذا به آن بازه زمانی، شروع کنید.
پنجرههای زمانی محبوب برای خوردن مواد غذایی در رژیم ۱۶:۸ عبارتند از:
- 7 صبح تا 3 بعد از ظهر
- ۹ صبح تا 5 بعد از ظهر
- 12 بعد از ظهر تا ساعت 8 شب
- 2 بعد از ظهر تا ساعت 10 شب
بسیاری از مردم ترجیح میدهند بین ساعات ظهر تا 8 بعد از ظهر غذا بخورند، زیرا شما باید فقط یک شب ناشتا باشید و صبحانه را حذف کنید، اما همچنان میتوانید ناهار و شام متعادلی را همراه با چند میانوعده در طول روز بخورید.
برخی دیگر بین ساعت 9 صبح تا 5 بعد از ظهر غذا میخورند، که زمان زیادی را برای میل کردن یک صبحانه سالم در حدود ساعت 9 صبح، یک ناهار استاندارد در حوالی ظهر و یک شام سبک و زود هنگام یا یک میانوعده بزرگ در حدود ساعت 4:30 بعد از ظهر میدهد.
با این حال، میتوانید آزمایش کنید و چارچوب زمانی را انتخاب کنید که به بهترین حالت و متناسب با برنامه زندگی و کار شما باشد.
ممکن است تنظیم تایمر در ابتدا و انتهای پنجره غذا خوردن کمک کند تا به شما یادآوری کند که چه زمانی غذا را شروع کنید و چه زمانی غذا خوردن را متوقف کنید.
لیست غذاها و برنامه غذایی در رژیم فستینگ ۱۶:۸ برای نمونه
برای به حداکثر رساندن فواید بالقوه رژیم غذایی برای سلامتی، مهم است که در طول دورههای غذا خوردن خود از غذاها و نوشیدنیهای مغذی کامل استفاده کنید.
استفاده از مواد غذایی مغذی و سالم به تکمیل رژیم غذایی شما کمک میکند و از کاهش وزن سالم و اصولی حمایت میکند. سعی کنید هر وعده غذایی را با طیف گستردهای از غذاهای کامل متعادل کنید، مانند:
میوهها: سیب، موز، توت، پرتقال، هلو، گلابی، گوجه فرنگی و … .
سبزیجات: کلم بروکلی، کلم بروکسل، گل کلم، خیار، سبزیجات برگدار و … .
غلات کامل: جو، گندم سیاه، کینوا، برنج، جو و … .
چربیهای سالم: روغن زیتون و آووکادو.
منابع پروتئین: تخم مرغ، ماهی، حبوبات، گوشت، مرغ، آجیل، دانهها و… .
در رژیم ۱۶:۸ نوشیدن نوشیدنیهای بدون کالری مانند آب، چای و قهوه بدون شکر، حتی در زمان ناشتا، به کنترل اشتها و در عین حال هیدراته نگه داشتن شما کمک میکند.
بهتر است غذاهای فرآوری شده مانند تنقلات بستهبندی شده و کارخانهای، غذاهای چرب و سرخ شده، نوشیدنیهای شیرین با قند مصنوعی و صنعتی و … را محدود کنید. اینها اثرات مثبت روزه متناوب ۱۶:۸ را نفی میکند.
سخن پایانی
رژیم فتسینگ صرفا یک رژیم غذایی نیست بلکه یک سبک زندگی است. به خاطر داشته باشید که رژیم روزهداری ممکن است اثرات متفاوتی بر افراد مختلف داشته باشد. اگر بعد از شروع رژیم فستینگ دچار اضطراب غیرعادی، سردرد، حالت تهوع یا علائم دیگر شدید، با پزشک خود صحبت کنید. در رژیم روزه داری متناوب، هر فرد میتواند در حدود ۲۵۰ تا ۷۵۰ گرم وزن در هر روز کم کند و البته این رژیم برای افراد مبتلا به دیابت یا ورزشکاران استقامتی مناسب نیست. انواع متد رژیم فستینگ برای افرادی که برنامه کاری شلوغ دارند یا از سایر رژیمهای لاغری خسته شدهاند، راهحل مناسبی است. تداوم آن نیز بستگی به ترجیحات خود فرد داشته و در این مورد محدودیتی ندارد.