انواع طبع بدن و روش های تشخیص آن + ساده ترین راه تشخیص مزاج

درباره انواع طبع بدن چه می‌دانید؟ می‌دانید طبع بدن شما سرد است یا گرم؟ می‌دانید فرق طبع و مزاج چیست و براساس آن چه غذاهایی را باید بخورید و از خوردن چه غذاهایی پرهیز کنید؟ در این مقاله ما به شما می‌گوییم که انواع طبع بدن چیست و چطور باید آن را تشخیص بدهید، فرق طبع و مزاج چیست و بهترین مزاج چیست، اصلا آیا تشخیص مزاج از روی چهره امکان پذیر است؟ ساده‌ترین راه تشخیص مزاج چیست و آیا طبع و مزاج را می‌توان تغییر داد یا خیر؟ همچنین درباره انواع مزاج بلغمی، دموی، سوداوی و صفراوی صحبت می‌کنیم.

انواع طبع بدن و روش‌های تشخیص آن

«طبع» درواقع همان طبیعت بدن هر فرد است. طبع یک ویژگی ارثی است که البته مواردی مثل نوع تغذیه، منطقه جغرافیایی و وراثت در آن نقش دارند. طبع بدن را نمی‌توان تغییر داد چون یک ویژگی ارثی است.

طبع سرد

افرادی که طبع سرد دارند عموما رنگ پوستشان سفید و روشن است (به خاطر فعال بودن بلغم). افرادی با طبع سرد معمولا انرژی پایینی دارند، احساس سرما می‌کنند، تمایل به خواب بیشتر دارند، خونسرد هستند و دیرتر از سایر افراد عصبانی می‌شوند. طبع سرد سبب می‌شود که نبض فرد کندتر بزند و غذا دیرتر هضم شود. به همین دلیل است که افرادی با طبع سرد و تر نسبت به سایر اطباع بیشتر دچار اضافه وزن هستند. میل به خوردن لبنیات به خصوص ماست در افرادی با طبع سرد بیشتر است. این افراد معمولا زودتر سفیدی مو را تجربه می‌کنند و ریزش موی بیشتر دارند. بیماری‌هایی مثل نقرس، روماتیسم، ام اس و پارکینسون در طبع سرد فراگیرتر است.

طبع گرم

افرادی با طبع گرم همان‌طور که از اسم طبعشان پیداست معمولا احساس می‌کنند گرمشان است. تحمل خوردن غذاهای با طبع گرم را ندارند و با خوردن این غذاها خیلی زود جوش می‌زنند. بدن این افراد عموما داغ است، دچاره شوره سر هستند، پوست سرشان حساس است و گاهی هم دچار خارش پوست سر می‌شوند. این افراد برخلاف کسانی که طبع سرد دارند زودتر عصبی می‌شوند، خواب کمتری دارند، خوش برخورد و خونگرم هستند، میل به خوردن شیرینی دارند، مرتب عطش دارند، بیشتر عرق می‌کنند و دمای بدنشان به گونه‌ای است که انگار همیشه نیم تا یک درجه تب دارند. جمعیت افرادی که طبع گرم دارند از کسانی که طبعشان سرد است کمتر است.

طبع معتدل

افرادی که طبع بدنشان معتدل است عموما جمعیت کمتری نسبت به افرادی با طبع سرد و گرم دارند. این افراد بدن قوی‌تری دارند و با شرایط محیطی خیلی سریع وفق پیدا می‌کنند. خلق و خوی این افراد پایدارتر است، نسبت به غذا یا دماهای مختلف حساسیت خاصی ندارند و معمولا غذاهای مختلف با طبع بدنشان سازگار است. تا اینجای کار همه چیز خوب پیش می‌رود اما از سوی دیگر به خاطر اینکه بدن این افراد نشانه خاصی نسبت به غذا، دما و شرایط محیطی … از خودش نشان نمی‌دهد ممکن است دچار بیماری‌های نهفته باشند. این بیماری‌ها عموما به صورت ناگهانی در این افراد بروز پیدا می‌کنند.

مزاج چیست؟

حالا که درباره انواع طبع بدن اطلاعاتی به دست آوردید بد نیست کمی هم درباره «مزاج» بدانید. مزاج در‌واقع همان کلید دانش طب سنتی است. مزاج در لغت به معنای ممزوج شدن، ترکیب شدن و در هم آمیختن است. در مجموع چهار مزاج داریم: بلغمی، دموی، صفراوی و سوداوی. برخلاف طبع که نمی‌توان آن را تغییر دارد اما شما با تغذیه، ورزش کردن و تغییر سبک زندگی می‌توانید مزاج خود را تغییر دهید. این دسته‌بندی بر‌ اساس کیفیت‌هایی همچون گرما، سرما، رطوبت و خشکی است. در حقیقت این خون است که حامل اصلی مزاج است و هر چهار ماده را دربردارد: سردی، تری، خشکی و گرمی. به هر یک از این مواد «خلط» گفته می‌شود که غلظت هر کدام در افراد مختلف، متفاوت است و باعث به وجود آمدن مزاج فرد می‌شود.

با توجه به ترکیب عناصر چهارگانه (آب، آتش، باد، خاک) در بدن فرد دو دسته مزاج وجود دارد، مزاج معتدل و مزاج نامعتدل؛ به این ترتیب که اگر یکی از این عناصر یا خلط‌ها بر بدن شما غلبه کند مزاج شما نامعتدل می‌شود.

در ادامه در مورد انواع مزاج که گفتیم ۴ نوع مزاج داریم صحبت می‌کنیم. اگر چه در برخی منابع طب سنتی صحبت از ۹ مزاج هم می‌شود: سرد، گرم، تر، خشک (مزاج‌های مفرد)، سرد و تر، سرد و خشک، گرم و تر، گرم و خشک (مزاج‌های مرکب) و مزاج معتدل.

انواع مزاج

مزاج بلغمی

در مزاج بلغمی یا سرد و تر عنصر غالب «آب» است. افرادی با مزاج بلغمی معمولا پوست خوب، نرم و صافی دارند، عموما دچار اضافه وزن و چاقی هستند، موهای سرشان نازک، صاف و کم‌پشت است، رنگ پوستشان سفید است و کمتر دچار عطش و تشنگی می‌شوند. این افراد معمولا زیاد می‌خوابند، شیرینی و غذاهای پرادویه دوست دارند، کمتر عصبانی می‌شوند و خونسرد هستند و اهل ترشیجات و غذاهای شور نیستند.

مزاج دموی

در مزاج دموی یا گرم و تر عنصر غالب «باد» است. «دموی» از واژه دم به معنای «خون» گرفته شده است. افرادی با مزاج دموی عموما آرام و صبور، خوش مشرب و در عین حال شجاع هستند. دهان این افراد معمولا بزاق زیادی دارد و کمتر تشنه می‌شوند. بدن عضلانی و رگ‌های برجسته دارند، سرمایی و گرمایی نیستند اما هوای سرد را بیشتر می‌پسندند. دموی مزاج ها رنگ چهره صورتی و گلگون، پوست نرم و صاف و موهایی پرپشت دارند و خوش اشتها هستند. افراد دموی مزاج نسبت به سایر مزاج‌ها بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌‌های قلبی و عروقی قرار دارند و بیشتر از سایر افراد به بیماری فشار خون مبتلا می‌شوند. میل افرادی با مزاج گرم و تر به مصرف همه‌ی غذاهاست، اما اغلب مواقع میل آن‌ها به سمت خوردن غذاهای شیرین یا ترش بیشتر است.

مزاج صفراوی

عنصر غالب در مزاج صفراوی یا گرم و خشک «آتش» است. صفراوی از واژه صفرا به معنای «زردآب» گرفته شده است که اشاره به مایع صفرا در بدن دارد. این افراد معمولا پر انرژی هستند، رنگ پوست زرد و خشک دارند، اندام لاغر و قد بلند دارند، لب‌های نازک و انگشتان ظریف دارند، اغلب احساس گرما می‌کنند و عطش دارند (مثل افرادی که طبع بدنشان گرم است). افرادی با مزاج صفراوی زود از کوره در می‌روند، موهای ضخیم و تیره‌ای دارند، کم‌خواب هستند، اجتماعی و خونگرمند، غذاهای سرد و ترش را بیشتر دوست دارند  و زیرک و باهوش هستند. اگر بخواهیم به تکنیک تشخیص مزاج از روی چهره عمل کنیم باید بگوییم افراد صفراوی مزاج بدن کم‌مویی داشته و معمولا موهای جلوی سرشان می‌ریزد. همچنین در برخی از صفراوی مزاجان موهای ضخیم با فر درشت و به رنگ خرمایی یا مشکی را شاهد هستیم.

مزاج سوداوی

مزاج سواداوی یا سرد و خشک با عنصر غالب «خاک» بسیار سرمایی، کم خواب و درونگرا هستند. سوداوی از واژه «سودا» یا «صفرای سیاه» گرفته شده است. معمولا رنگ پوست سوداوی‌ها تیره است و مستعد لک صورت هستند، موهای سر و بدنشان تیره و پرپشت و در اغلب افراد با این مزاج مجعد است و بیشتر مستعد موهای زائد بدن هستند. سوداوی‌ها غذاهای گرم و شیرین دوست دارند. افرادی با مزاج سوداوی عموما خونسرد و منظم هستند. سوداوی بیشتر مستعد افسردگی هستند و با فصل پاییز حال خوبی ندارند. فصل مورد علاقه افراد سوداوی مزاج بهار و تابستان است. اگر بخواهیم به تکنیک تشخیص مزاج از روی چهره عمل کنیم باید بگوییم که پوست سوداوی‌ها خشک و رنگ آن از حالت سفید تا سبزه و تیره متغیر است، موی بدن سوداوی‌ها زیاد است و موی سرشان به علت سردی و خشکی زودتر دچار سفیدی و جوگندمی می‌شود.

کدام مزاج بهتر است؟

در پاسخ به این سوال که کدام مزاج بهتره باید بگوییم که به طور مشخص نمی‌توان گفت کدام مزاج بهتر است. با این‌همه مزاجی که نسبت به بقیه اعتدال بیشتری دارد مزاج گرم و تر یا مزاج دموی است. در مجموع به عقیده متخصصان طب سنتی هر فردی اگر در اعتدال مزاج خود باشد فردی سالم تلقی می‌شود پس هیچ مزاجی بر مزاج دیگر ارجحیتی ندارد.

چطور طبع و مزاج خود را تشخیص بدهیم؟

چگونه طبع و مزاج خود را بشناسیم و تشخیص دهیم؟ این مسئله در طب سنتی آنقدر اهمیت دارد که برخی حتی مواردی چون تست تشخیص مزاج خود از روی ماه تولد و تست مزاج شناسی را هم مطرح می‌کنند.

این در حالی است که پزشکان بر این باورند که هر فرد به صورت تجربی هم می‌تواند طبع بدن خود را تشخیص بدهد. یک روش ساده برای تشخیص طبع بدن این است: افرادی که طبع سرد دارند تحمل سرما را ندارند و هوای گرم دوست دارند و افرادی که طبع گرم دارند تحمل گرما را ندارند و هوای سرد را دوست دارند. در مورد اینکه چطور مزاج خود را تشخیص بدهیم هم بهتر است از ساده‌ترین راه تشخیص مزاج را انجام بدهید:

صفراوی‌ها که عنصر غالب آن‌ها آتش است در تمام فصول سال به خصوص در فصل تابستان حرارت بدنشان بالاست و احساس گرما می‌کنند (چون مزاج تابستان گرم و خشک است).

• دموی‌ها که عنصر غالب آن‌ها آب است به خاطر مزاج گرم و تر هم تحمل سرما را دارند و هم گرما را. دموی‌ها به خاطر طبع معتدلی که دارند در روزهای سرد هم زیاد لباس گرم نمی‌پوشند.
• بلغمی‌ها با مزاج سرد و تر همیشه سردشان است و در فصول پاییز و زمستان بیش از سایر افراد احساس سرما می‌کنند (چون مزاج زمستان سرد و تر است).
• سوداوی‌ها هم که مزاجی سرد و خشک دارند برخلاف بلغمی‌ها همیشه سردشان نیست و فقط در روزهای سرد پاییز و زمستان احساس سرمای بیش از حد می‌کنند و دوست دارند لباس گرم بپوشند.

البته یادتان باشد در زمان بیماری مزاج افرادی هم دستخوش تغییر می‌شود. همچنین اگر بخواهید از روی چهره و ویژگی‌های فیزیکی مزاج افراد را تشخیص بدهید باید به نکات گفته شده در بالا توجه کنید.

آیا طبع و مزاج را می‌توان تغییر داد؟

همان‌طور که پیش از این گفتیم طبع درواقع همان طبیعت بدن هر فرد است. طبع یک ویژگی ارثی است که البته مواردی مثل نوع تغذیه، منطقه جغرافیایی و وراثت در آن نقش دارند. طبع بدن را نمی‌توان تغییر داد چون یک ویژگی ارثی است. اما در مورد تغییر مزاج شما می‌توانید با رعایت کردن رژیم غذایی طبق طبع و مزاج خودتان و همچنین تغییر سبک زندگی و ورزش کردن آن را تغییر بدهید و تبدیل به یک مزاج متعادل کنید.

بهترین رژیم غذایی برای انواع مزاج

پیش‌تر هم گفتیم که می‌توانیم با تغییر سبک زندگی، تغییر رژیم غذایی و انجام ورزش‌های خاص مطابق هر مزاج آن را تغییر داد و تبدیل به یک مزاج متعادل کرد.

ورزش و رژیم غذایی مناسب مزاج بلغمی

مزاج بلغمی سرد و تر است پس مصرف مواد غذایی با مزاج سرد و تر به خصوص در فصول پاییز و زمستان به این افراد توصیه نمی‌شود. توصیه متخصصان طب سنتی برای رژیم غذایی مزاج بلغمی یا سرد و تر مصرف میوه‌ها و غذاهایی با طبع گرم مثل خرما، ارده، شیره خرما، عسل گردو، به، فندق، کنجد، انجیر، پسته، کشمش، گوشت شتر، گوشت گوسفند و گوشت پرندگان کوچک مثل بلدرچین و گنجشک، سبزیجاتی مثل ترب، نعناع، پیاز، سیر و ترخون، ادویه‌جات گرم مثل زعفران، آویشن، دارچین، زیره، هل و زنجبیل است. بهترین حبوبات هم برای این افراد نخود است. بهترین ورزش برای افرادی با مزاج دموی هم دویدن، ایروبیک و ورزش کاردیو است.

ورزش و رژیم غذایی مناسب مزاج سوداوی

مزاج سوداوی سرد و خشک است پس بهتر است که مصرف مواد غذایی با مزاج سرد و خشک در این افراد با احتیاط باشد. بهترین رژیم غذایی برای مزاج سوداوری یا سرد و خشک مصرف مواد غذایی گرم و تر است. به همین دلیل مصرف گوشت‌های گرم مثل گوشت گوسفند، شتر، گنجشک و کبوتر، مصرف تخم مرغ، شیر و غذاهای دریایی، انواع آش و سوپ، حبوبات، خوردن سبزیجات پخته با طبع گرم مثل ریحان، نعنا، ترخون، جعفری، کلم، تره و مرزه، استفاده از خوراکی‌هایی با طبع گرم مثل عسل، توت، خرما، پسته، کشمش، انجیر، هل، دارچین، زعفران و خوردن خوراکی‌های ملین مثل تخم ریحان و تخم شربتی برای متعادل کردن مزاج سوادوی مفید است. بهترین ورزش هم برای سرد مزاج‌های سوداوی یوگا، پیلاتس، پیاده‌روی و دوچرخه سواری است.

ورزش و رژیم غذایی مناسب مزاج صفراوی

مزاج صفراوی گرم و خشک است& پس بهترین رژیم غذایی برای مزاج گرم و خشک صفراوی مصرف مواد غذایی با مزاج خنک و پرهیز از غذاهای گرم و خشک است. افرادی که مزاج گرم و خشک دارند بهتر است میوه و سبزیجات تازه مصرف کنند، مایعات زیاد بنوشند (روزی حداقل ۸ لیوان آب)، نوشیدن عرق شاه تره و کاسنی هم برای این افراد مفید است. مرکبات ترش مثل گریپ فروت، نارنج، لیموترش، پرتقال، لیموشیرین و زرشک، سیب، هویج، انار، خیار، آلو، هندوانه، کدو، ریواس، اسفناج، جو، تمرهندی، کاهو، روغن زیتون، پاچه گوسفند، سیب ‌زمینی بخارپز، قارچ، بامیه، پیاز، برگه هلو، برگه زردآلو، مغز بادام خام تازه، برنج سفید با روغن‌ زیتون، کدو حلوایی، عدس، ماش، جو دوسر، مخمر آبجو و لیموعمانی برای افراد صفراوی مزاج بسیار مفید است.

برای مصرف نوشیدنی به خصوص در روزهای گرم تابستان بهتر است افرادی که مزاج گرم و خشک صفراوی دارند دمنوش عناب، بابونه، زرشک و آلبالو همچنین شربت لیمو، شربت آلو، آب انار ترش و شیرین، آب تمر هندی، شربت نارنج، شربت غوره، ماءالشعیر و شربت سکنجبین و خیار میل کنند.

بهترین ورزش برای مزاج صفراوی هم شنا، پیاده‌روی سریع و کوهنوردی است.

بهترین ورزش و رژیم غذایی برای مزاج دموی

مزاج دموی گرم و تر است پس در این افراد رژیم غذایی باید شامل مواد غذایی با مزاج سرد و خشک باشد. اما مزاج دموی گرم و مرطوب چه بخورند؟ خوردن سردی برای مزاج دموی مفید است. این افراد باید حداقل روزانه ۶ لیوان آب خنک میل کنند. مصرف مواد غذایی پرکالری و سنگین مثل گوشت قرمز، گوشت شتر، گوشت بوقلمون، نان و برنج به مقدار زیاد و جگر به ویژه در فصل بهار و تابستان (روزهای گرم) برای مزاج گرم و تر مناسب نیست. بهترین گوشت برای مزاج دموی گرم و تر گوشت گاو، گوشت بز، سیرابی و قلوه گوسفند است. در مجموع افرادی که مزاج گرم و تر دارند بهتر است از انواع میوه، سبزی وغذاهای دریایی بیشتر استفاده کنند.

خوردن خرما، انبه، بادام، پسته، موز، زیتون، گوجه سبز، فندق، انجیر، انگور، ازگیل، زالزالک، زرشک، آلو بخارا، لیموترش، انار، توت قرمز و شاه توت، حبوبات و غلات جوانه‌زده (همه این مواد در حد تعادل) و همچنین روغن‌هایی شامل روغن کرچک، روغن زیتون و روغن آفتابگردان به افرادی دموی مزاج توصیه می‌شود. افرادی با مزاج دموی بهتر است از ادویه‌هایی مثل فلفل سیاه، زنجبیل خشک، رازیانه و آویشن پرهیز کنند. دمنوش‌های با طبع گرم، غذاهای شور و شیرین، آب انبه، آب انگور، عسل، شکر، غذاهای نشاسته‌ای مثل ماکارونی و نمک زیاد هم برای افرادی که مزاج گرم و تر دارند مضر است.

افرادی که مزاج دموی دارند باید از مصرف جگر سیاه، غذاهای چرب و سنگین و فست فودی، نوشابه، نسکافه، ماست، بادمجان، سس، رب، ترشیجات، خرما، غذاهای ساندویچی و فریزری، رطب و توت خشک به مقدار زیاد بپرهیزند. افرادی که مزاج گرم و تر دارند عموما استعداد چاقی دارند.  این افراد بهتر است غذاهای کم کالری، کم حجم و ساده بیشتری را در رژیم غذایی خود جای دهند و از پرخوری پرهیز کنند. بهترین ورزش برای مزاج دموی هم ایروبیک و رقص، تمرین با وزنه و ورزش‌های گروهی است.

سخن پایانی

در این مقاله از سایت فیدیلیو درباره انواع طبع و مزاج، روش تشخیص طبع و مزاج و بهترین رژیم غذایی برای انواع طبع و مزاج صحبت کردیم. طبع شما سرد است یا گرم؟ می‌دانید که کدام یک از انواع مزاج را دارید؟ در قسمت کامنت‌های این مقاله درباره طبع و مزاج خودتان به ما بگویید و اینکه برای متعادل کردن طبع و مزاج چه روشی دارید.