مجله فیدیلیو مجله ای برای دوستداران غذا، رستوران و کافی شاپ
پختن انواع دسر و شیرینی یکی از سنت‌های قدیمی کریسمس است. کریسمس برای مسیحیان سراسر جهان با جشن و پایکوبی، تزیین درخت کاج کریسمس، رد و بدل کردن هدایای ریز و درشت و از همه مهم‌تر با تهیه و تدارک انواع غذاها و دسرهای سنتی مخصوص کریسمس همراه است. انواع دسر و شیرینی‌های سنتی کریسمس در کشورهای مختلف دنیا ریشه در آشپزی سنتی و قدیمی این کشورها دارد و پشت تاریخچه برخی از آن‌ها رخدادهای تاریخ مسیحیت هم نهفته است. در این مطلب از فیدیلیو مگ با ما همراه باشید تا معروف‌ترین و خوشمزه‌ترین شیرینی و دسرهای کریسمسی را به شما معرفی کنیم.
لیست برخی از محبوب‌ترین انواع دسر کریسمس در نقاط مختلف جهان
رسپی برخی از دسرها و شیرینی‌های کریسمس از دوران باستان به یادگار مانده و از نسلی به نسل دیگر سینه به سینه منتقل شده است. بنابراین، با خوردن یک غذا، شیرینی یا دسر کریسمسی خوشمزه گویی در تاریخ پرسه می‌زنید و داستان نسل‌ها را مرور می‌کنید. در ادامه، برخی از محبوب‌ترین انواع دسر و شیرینی برای کریسمس را به شما معرفی می‌کنیم.
نان شیرین کوزوناک (cozonac) یا (kozunak)؛ کیک مخصوص کریسمس رومانی
نان شیرینی «کوزوناک» یا «کیک کلیسایی» اگر چه اصالت بلغاری دارد اما کیک و شیرینی سنتی و مخصوص کریسمس در رومانی و اغلب کشورهای جنوب شرقی اروپاست. این نان شیرین را رومانیایی‌ها برای عید پاک هم می‌پزند. این کیک/ نان شیرینی دو رنگ کریسمسی درواقع یک نان مغزدار است.
بد نیست بدانید اولین دستور پخت کوزوناک در سال ۱۷۱۸ در یک کتاب آشپزی، در بریتانیای کبیر، پیدا شد. البته رسپی پخت کوزوناک در این کتاب آشپزی به صورت نان شیرینی‌های باریک و دراز بود.
به نظر می‌رسد ایده درست کردن کوزوناک از نان شیرینی ایتالیایی «پنه تون» گرفته شده است که از آشپزی رومی به اروپای شرقی رسیده است. هر چند برخی هم این نان شیرینی را اصالتا مصری و متعلق به کشورهای شمال آفریقا می‌دانند.
رومانیایی‌ها موادی مثل مغز گردو و پودر کاکائو را به ترکیب نان کوزوناک اضافه کردند و به این ترتیب یک نسخه بومی از این نان درست کردند. کوزوناک صدها سال است که در سفره عید پاک و کریسمس کشورهایی مثل مقدونیه، رومانی، مولداوی و بلغارستان جزو شیرینی‌های اصلی است.
کیک میوه‌ای (Fruitcake)؛ دسر مخصوص کریسمس در بریتانیا
«کیک میوه‌ای» یکی از خوشمزه‌ترین انواع شیرینی کریسمسی است که با مقدار زیادی آجیل و میوه‌های خشک تهیه می‌شود. بافت این کیک شیرین و لذیذ، به مراتب متراکم‌تر از باقی کیک‌هایی است که تا به حال امتحان کرده‌اید.
سالیان سال است که کیک میوه‌ای پای ثابت جشن سال نوی بریتانیایی‌ها بوده است؛ با این حال، ریشه تهیه این شیرینی مخصوص کریسمس به دوران روم باستان برمی‌گردد. در طرز تهیه کیک کریسمس میوه‌ای که در آن زمان «ساتورا» (Satura) نام داشت از دانه‌های کاج، آرد جو، دانه‌های انار، کشمش و نوعی نوشیدنی عسلی استفاده می‌شد.
با گذشت قرن‌ها، رسپی این کیک میوه‌ای تغییر کرد؛ تا جایی که در قرن شانزدهم میلادی، اروپایی‌ها میوه‌های خشک دلخواه‌شان را قبل از افزودن به ترکیبات این کیک در نوعی شربت می‌خیساندند و خشک می‌کردند تا به اندازه کافی شیرین شوند.
بعدها، انواع مغزیجات و آجیل هم به مواد این شیرینی جذاب کریسمسی اضافه شدند. جالب است بدانید، در قرن هجدهم میلادی، تهیه و خوردن این کیک میوه‌ای به طور موقت در سراسر اروپا غیر‌قانونی اعلام شد! زیرا حاکمان وقت اعتقاد داشتند، این شیرینی «به طرز گناه آلودی» غنی و خوشمزه است!
شیرینی گاتا (Gatah) یا (Katah)؛ شیرینی سنتی کریسمس ارمنی‌ها
«گاتا» یک نان شیرینی سنتی ارمنستانی است. این شیرینی ارمنی با تاسیس کلیسای «گغارد» در ارمنستان فروشش در اطراف کلیسا رونق گرفت. درواقع دلیل محبوبیت نان شیرینی گاتا به دلیل اهمیت نان در داستان «شام آخر» مسیحیان است و به «شیرینی آزادی» هم معروف است.
بد نیست بدانید گاتا نماد خوش‌شانسی و خوشبختی هم هست و هنوز هم یکی از شیرینی‌های عروسی در ارمنستان و یک نان در بقچه مسافران برای آرزوی سفری بی‌خطر است. نان شیرینی گاتا در تمام طول سال مصرف می‌شود، اما پختن آن در طول تعطیلات دین مسیحیت (Candlemas) نیز سنتی است که 40 روز پس از کریسمس مرسوم است.
نان گاتا در اصل یک نان مغزدار شیرین است. مغز وسط گاتا نرم و مرطوب است و از ترکیب آرد، کره مرغوب، شکر، وانیل و … درست می‌شود.
بر اساس یک سنت قدیمی داخل خمیر برخی گاتاهای کریسمس یا عروسی قبل از پخت سکه می‌گذاشتند و هر کس در بُرش گاتای خود سکه پیدا می‌کرد خوش شانس بود و خوشبخت می‌شد.
بد نیست بدانید «گاتا شور» هم یکی از انواع گاتاست که طعم شور دارد و ارمنی‌های ایران برای کریسمس این مدل گاتا را هم در خانه درست می‌کنند.
شیرینی پیروک (Pirok)؛ شیرینی کریسمس ارمنی و روسی
«پیروک» یا به قول خود ارمنی‌ها «بِروک» هم یکی دیگر از شیرینی‌های سنتی ارمنستان برای عید کریسمس است که ارمنی‌های ایران هم آن را به خوشمزه‌ترین شکل ممکن در تمام ایام سال از جمله برای سال نوی مسیحی درست می‌کنند.
البته روس‌ها هم پیروک را یک شیرینی روس می‌دانند که با توجه به اینکه ارمنستان زمانی عضوی از کشورهای شوروی سابق بود ادعای عجیبی هم نیست.
شیرینی مربایی پیروک را معمولا به شکل مستطیل یا گرد (یا هر شکل دیگری) درست می‌کنند و مایه میانی آن هم انواع مارمالاد است و نام پیروک هم براساس نوع مارمالاد متغیر است؛ مثل پیروک آلبالو، پیروک زردآلو و … .
بد نیست بدانید روس‌ها پیروک را به شکل غذا هم درست می‌کنند. در این مدل پیروک از سبزیجاتی مثل روتابگا، هویج و پیاز، برنج، بیکن، و سالمون شور یا کنسرو شده استفاده می‌شود و برای پذیرایی در مراسم عروسی، مراسم ختم، تولد، و به ویژه روز 14 ژانویه سال نو آن را درست می‌کنند.
ملوماکرونا (Melomakarona)؛ شیرینی کریسمس یونان
درست کردن این کوکی‌های عسلی کوچک یونانی یکی از نشانه‌های از راه رسیدن کریسمس برای بچه‌ها و بزرگترها در کشور ینان است. «ملوماکرونا» یکی از محبوب‌ترین خوراکی‌های یونان در تعطیلات کریسمس است که بوی خوب و تند و تیزش مملو از میخک، دارچین و جوز هندی است. این بو برای یونانی‌ها نمادی از عطر و بوی کریسمس است.
این کوکی خوشمزه کریسمسی در شهد عسل خیس می‌خورد و با مغز آجیل خرد شده تزیین می‌شود. این کوکی‌های شیرین عسل یونانی بسیار سریع پخته می‌شوند و اگر یک بار طعم آن را بچشید محال است بار دیگر هوس نکنید این کوکی نرم، لذیذ و خوش عطر را میل کنید.
کوکی زنجبیلی یا جینجر برد (Gingerbread cookies)؛ محبوب‌ترین شیرینی کریسمس در کل دنیا
وقتی صحبت از «کوکی زنجبیلی» به میان می‌آید، فرقی نمی‌کند کجای دنیا باشید. زیرا این شیرینی کریسمس زنجبیلی در همه جهان به‌عنوان نماد سال نوی میلادی و جشن کریسمس شناخته می‌شود.
احتمالا برایتان جالب است بدانید، دستور پخت اولیه کوکی زنجبیلی به 2400 سال قبل از میلاد و به کشور یونان برمی‌گردد. با این حال، اصطلاح «نان زنجبیلی» از انگلستان قرون وسطی آمده است. تا قرن پانزدهم میلادی، نان زنجبیلی به‌عنوان دسر کاربردی نداشته و همراه غذا سرو می‌شده؛ از این‌جا به بعد، گویا ساکنان دیگر نقاط اروپا دست به کار شدند و این نان خوشمزه را با استفاده از خمیری متشکل از آرد بادام، خرده‌های نان، شکر، گلاب و زنجبیل درست کردند.
در آن زمان، خمیر این نان را در قالب‌های چوبی می‌فشردند و با پودر قند یا رنگ خوراکی تزیین می‌کردند. با این حال، اولین کوکی زنجبیلی با شکل و شمایل امروزی گویا حاصل خلاقیت «الیزابت اول»، ملکه انگلستان، به‌عنوان هدیه کریسمس به مقامات آن زمان بوده است. جالب‌تر این که، درست کردن شیرینی کریسمسی «خانه زنجبیلی» در آلمان نیز تقریبا در همان زمان و پس از انتشار داستان «هانسل و گرتل» رایج شد. کوکی‌های زنجبیلی کریسمس را معمولا با اشکالی مثل آدمک، درخت کاج، ستاره، دانه برف، بابانوئل و … درست می‌کنند.
پنه تون یا پانه تونه (Panettone)؛ شیرینی کریسمس ایتالیایی
«پنه تون» که با نام‌های دیگری از قبیل «پانه تونه» یا «پنه تونه» هم شناخته می‌شود، از محبوب‌ترین انواع دسر کریسمس ایتالیایی است. این دسر خوشمزه هم به‌صورت شیرینی کریسمس ساده و هم با استفاده از انواع و اقسام میوه‌های خشک و مغزیجات درست می‌شود.
پنه تون در اصل، یک کلوچه غول پیکر است که با کشمش، میوه‌های شیرین، مغز گردو و مغز بادام پر می‌شود. این شیرینی کریسمسی به کیک میوه‌ای بریتانیایی‌ها شباهت زیادی دارد؛ با این حال، بافت آن به مراتب سبک‌تر و لطیف‌تر از کیک میوه‌ای است.
متاسفانه تاریخچه طبخ پنه تون چندان مشخص نیست؛ اما برخی معتقدند که رسپی آن به شهر میلان تعلق دارد. البته، مادربزرگ‌های ایتالیایی داستان‌ها و افسانه‌های متعددی را درباره پیدایش این نان عظیم‌الجثه نقل می‌کنند.
براساس یکی از این روایت‌ها، پانه تونه برای نخستین بار توسط راهبه‌ای در میلان طبخ شد. ظاهرا او که قصد داشته ساکنان صومعه فقیرانه‌اش را شاد کند، این نان خوشمزه را با باقی‌مانده خوراکی‌های در دسترس تهیه کرده است. اما آن‌چه مسلم است این است که تولید انبوه و عرضه تجاری پنه تونه و همچنین، رسپی کنونی آن به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد و حاصل تلاش و خلاقیت شخصی به نام «آنجلو موتا» (Angelo Motta) است.
کوکی شکری (Sugar cookies)؛ شیرینی کریسمسی آمریکایی با ریشه ایرانی
«کوکی شکری» یکی از ساده‌ترین و پرطرفدارترین انواع دسر برای کریسمس است که در تمام دنیا طبخ شده و به‌عنوان پایه برای تزیین با رویال آیسینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این کوکی‌های شیرین که برای قرن‌ها پای ثابت جشن کریسمس جهانیان بوده‌اند، برای اولین بار در قرن هفتم میلادی یعنی همزمان با کاشت شکر در ایران درست شدند. بنابراین، نخستین رسپی این شیرینی مخصوص کریسمس توسط ایرانی‌ها در اختیار جهانیان قرار گرفته است.
براساس شواهد موجود، برخی از مهاجران پروتستان آلمانی در اوایل قرن هفدهم میلادی، رسپی این بیسکویت ترد و خوشمزه را از ایران به آمریکا بردند. از آن موقع به بعد، «شوگر کوکی» در انواع و اقسام مدل‌ها قالب خورد و با تزیینات رنگارنگ زینت‌بخش جشن‌ها و مهمانی‌های جهانیان خصوصا آمریکایی‌ها شد.
رولت یول لاگ یا بوش دو نوئل (Bûche De Noël)؛ دسر کریسمسی فرانسوی‌ها
«یول لاگ» که با اسامی گوناگونی مانند «بوش دو نوئل» یا «بوشه دو نوئل» (Bûche De Noël) هم شهرت دارد، نوعی شیرینی رولت است که به‌عنوان معروف‌ترین دسر کریسمس در فرانسه سرو می‌شود.
«یول لاگ» در واقع، نام نوعی چوب شبیه تنه درخت است که به خصوص در شب کریسمس به‌عنوان هیزم در شومینه فرانسوی‌ها قرار می‌گیرد و به خانه‌های آن‌ها گرما می‌بخشد. از قرار معلوم، اروپایی‌ها از قرن‌ها پیش بخاری منازل‌شان را به مدت 12 شب در ایام کریسمس با چوب یول لاگ گرم و روشن نگه می‌داشتند و عقیده داشتند از این طریق، پای شانس و سلامت را به زندگی خودشان باز می‌کنند. به همین دلیل است که این دسر خوشمزه به شکل تنه درخت درست شده و با خامه، پودر قند و شاخه‌ها و قارچ‌هایی از جنس مرنگ تزیین می‌شود.
در تاریخ نامی از نخستین سازنده رولت بوش دو نوئل به جا نمانده؛ اما گفته می‌شود این کیک برای اولین بار در اوایل قرن شانزدهم میلادی در سفره فرانسوی‌ها پدیدار شد. پس از آن، گویا گروهی از نانوایان فرانسوی در قرن نوزدهم میلادی رسپی این شیرینی را اندکی تغییر داده و نام بوش دو نوئل را روی آن گذاشتند. این رسپی بار دیگر در اواسط قرن نوزدهم عوض شد و رولت یول لاگ به شکل کنونی متولد شد که به نحوی نماد تنه درخت کریسمس است.
پاولووا (Pavlova)؛ دسر مخصوص کریسمس در استرالیا و نیوزلند
«پاولووا» با آن ظاهر زیبا، بافت لطیف و طعم اشتهابرانگیزش یکی از محبوب‌ترین دسرهای کریسمسی است که اصالتا به استرالیا و نیوزلند تعلق دارد؛ اما در همه نقاط جهان طبخ می‌شود و طرفداران پر و پا قرصی دارد. این شیرینی لذیذ که دسر ملی استرالیا هم هست با پایه‌ای از مرنگ و پوششی از خامه فرم گرفته و انواع میوه تهیه می‌شود.
درباره تاریخچه پاولووا داستان‌های زیادی وجود دارد. یکی از رایج‌ترین روایت‌ها این است که این دسر بی‌نظیر به افتخار یک بالرین روس به اسم «آنا پاولووا» (Anna Pavlova) ابداع شد که در تور استرالیا و نیوزلند حضور داشت. جدال این دو کشور بر سر مالکیت معنوی رسپی این شیرینی هم از همین جا ناشی می‌شود!
اشتولن (Stollen)؛ دسر کریسمس اتریش و آلمان
«اشتولن» یا «استولن» یکی از مشهورترین انواع کیک یا نان مخصوص کریسمس در سراسر دنیاست که با انواع و اقسام میوه‌های خشک و مغزیجات تهیه شده و با ادویه‌های مختلف طعم‌دار می‌شود. این نان مغذی به واسطه طعم شیرین و دلپذیرش بیشتر به‌عنوان کیک شناخته می‌شود و لقب شیرینی کریسمس آلمانی و اتریشی را به خودش اختصاص داده است.
جالب است بدانید، کیک اشتولن برای نخستین بار در اوایل قرن سیزدهم میلادی پخته شد. با این حال، حدود 200 سال طول کشید تا در اواسط قرن پانزدهم میلادی به عنوان شیرینی ایام کریسمس طبخ و شناخته شود. در آن زمان، این کیک در ابعاد بسیار بزرگ با وزن تقریبی 13 کیلوگرم تهیه می‌شد.
کوکی پودینگ کریسمس (Christmas Pudding Cookies)؛ شیرینی کریسمس در کل دنیا
«کوکی پودینگ» یا «کوکی پودینگی» از محبوب‌ترین انواع شیرینی و دسرهای مخصوص کریسمس است که در تمام کشورهای جهان درست می‌شود. طرز تهیه کوکی کریسمس پودینگی به این صورت است که کوکی شکلاتی را به‌عنوان پایه درست کرده و روی آن را با شکلات آب شده، خامه، آیسینگ‌های رنگی، انواع ترافل یا خمیر شکری رنگ شده تزیین می‌کنند. پختن کوکی کریسمس از قرون وسطی در اروپا رایج شد. اگر چه اصالت کوکی ساده و رسپی اولیه آن ظاهرا به ایران برمی‌گردد.
آبنبات عصایی (Candy cane)؛ پرطرفدارترین شیرینی کریسمس در دنیا
«آبنبات عصایی» یکی از پرطرفدارترین شیرینی‌های کریسمس و یکی از نمادهای جشن سال نو میلادی است که برای تهیه آن از شکر، شربت ذرت و رنگ خوراکی استفاده می‌شود. این آبنبات‌های محبوب معمولا با طعم نعنایی درست می‌شوند و در روزهای پایانی سال در اغلب کشورهای دنیا یا از شیرینی‌فروشی‌ها تهیه می‌شوند یا در خانه درست می‌شوند.
جالب است بدانید، برخی افراد از این آبنبات‌های زیبا برای تزیین درخت کریسمس هم استفاده می‌کنند. درباره پیشینه آبنبات عصایی داستان‌های متعددی وجود دارد. یکی از روایت‌ها این است که این شیرینی توسط یک رهبر ارکستر در آلمان در اواسط قرن شانزدهم میلادی و درست چند روز پیش از مراسم شب کریسمس ابداع شد. او که نگران حضور کودکان و سر و صدای آن‌ها در طول مراسم نواختن موسیقی بود، ظاهرا این آبنبات‌ها را درست کرد تا آن‌ها را به بچه‌ها بدهد و کودکان را ساکت نگهدارد!
البته، این رهبر ارکستر ظاهرا تمایل داشت نمادهای کریسمس را نیز به کودکان یادآوری کند. به همین منظور، این شیرینی را به شکل عصای چوپانانی درآورد که به ملاقات مسیح نوزاد رفته بودند. همچنین، گویا ترکیب رنگ قرمز و سفید آبنبات عصایی با الهام از لباس بابانوئل انتخاب شده است.
روایت‌های دیگری هم وجود دارند که شکل عصایی این آبنبات را با حرف اول نام مسیح «J» مرتبط می‌دانند. بر اساس این داستان‌ها، رنگ سفید این شیرینی نماد پاکی، رنگ سرخ آن نماد خون عیسی مسیح و طعم نعنایی این شیرینی برگرفته از گیاه «زوفا» است که در کتاب مقدس مسیحیان از آن به عنوان «گیاهی پاکی بخش» یاد شده است.
برخی هم می‌گویند، شکل و شمایل آبنبات عصایی سمبل صلیب اسقف «سنت نیکلاس» است. با این حال، مسلما همه این تعابیر درست پس از محبوبیت چشمگیر آبنبات عصایی در دنیا به آن اطلاق شده و احتمالا پایه و اساس چندانی ندارند.
تورون (Turron)؛ دسر کریسمس در اسپانیا
«تورون» نوعی دسر مخصوص کریسمس است که رسپی آن اصالتا به کشور اسپانیا تعلق دارد. این شیرینی اسپانیایی کریسمس در اصل، نوعی «نوقا» است که با روش‌های گوناگون و طعم‌های متنوعی درست می‌شود.
واقعیت این است که هر یک از خانواده‌های معروف اسپانیایی در مناطق مختلف این کشور شیرینی تورون را با رسپی مخصوص به خودشان طبخ می‌کنند. در این میان، شیرینی «تورون جیونا» در مقایسه با دیگر انواع از محبوبیت و شهرت بیشتری برخوردار است. این دسر مدیترانه‌ای معمولا با ترکیب عسل، شکر، سفیده تخم مرغ و بادام یا دیگر انواع مغزیجات تهیه می‌شود. درباره تاریخچه تورون بحث‌های زیادی وجود دارد، اما براساس روایت‌های موجود، این شیرینی برای اولین بار در فیلیپین و جوامعی تهیه شده که به مازاد حاصل از برداشت موز و دیگر محصولات زراعی دسترسی داشتند. به این ترتیب، مواد اضافی به راحتی در شکل و شمایل شیرینی تورون تهیه شده و کنار جاده فروخته می‌شدند. برخی هم اصالت این شیرینی را مربوط به ایران می‌دانند که در زمان کشورگشایی مسلمان از ایران به اسپانیا رفته است.
سخن پایانی
خوردن انواع شیرینی و دسر سنتی مخصوص ایام کریسمس یکی از آداب و رسوم پر و پا قرص عید کریسمس برای مسیحیان در سراسر دنیاست. قبل از تعطیلات کریسمس اغلب مسیحیان شروع به پخت این کیک و شیرینی‌ها می‌کنند و دسرها هم که بلافاصله بعد از آماده‌سازی روی میز شام یا ناهار روز کریسمس می‌آیند. ارمنی‌های ایران هم انواع دسر و شیرینی‌های معروف ارمنی را برای ایام کریسمس معمولا در خانه آماده می‌کنند و در شیرینی‌فروشی‌های ارمنی هم بازار پخت این کیک و شیرینی‌ها حسابی داغ است.
