مجله فیدیلیو مجله ای برای دوستداران غذا، رستوران و کافی شاپ
احتمالا شما هم اسم سمنو که می‌آيد، یاد هفت سین و عید نوروز می‌افتید. سمنو جزو جدانشدنی سفره عید نوروز است ولی در همه ایام سال می‌توانید به آن دسترسی داشته باشید و از طعم لذیذ و خواص آن برای سلامت بدن بهره ببرید و البته سمنوی نذری هم از قدیم‌الایام جزو نذری‌های سنتی ایرانی بوده است. اما سمنو چه فواید و خواصی دارد؟ این مقاله از مجله فیدیلیو را به بررسی فواید و خواص سمنو، مضرات احتمالی سمنو، تاریخچه سمنو، ارزش غذایی سمنو، طبع سمنو، مصلح سمنو و هر آنچه باید درباره این خوراکی خوشمزه و مقوی بدانید، اختصاص داده‌ایم.
تاریخچه سمنو
تاریخچه پخت سمنو به سال‌های بسیار دور و دراز در سرزمین‌های ایران باستان برمی‌گردد. در ایران باستان، سمنو با جوانه‌های گندم که نماد «زایش و باروری» در باور ایرانیان هستند، پخته می‌شده است. تاریخچه سمنو در ایران باستان را بیش از ۳ هزار سال پیش می‌دانند و گفته می‌شود مردم سرزمین‌های فلات ایران، سمنو را به‌عنوان یک غذای سنتی و با طبع گرم می‌پخته‌اند. این خوراکی یا غذای پرخاصیت، مقوی و لذیذ علاوه بر شهرهای ایران، در بسیاری از کشورهای آسیای میانه مثل ازبکستان، تاجیکستان، افغانستان و قرقیزستان هم پخته می‌شود و به آن «سمنک» می‌گویند.
پختن سمنو در مراسمی به نام «سمنو پزان»، هنوز هم در برخی شهرها رواج دارد و معمولا از یک هفته مانده به عید نوروز، سمنو پزان شروع می‌شود و این مراسم تا پایان سال ادامه دارد. قدمت مراسم سمنو پزی، به ویژه در اصفهان و مناطق کویری به پیش از اسلام برمی‌گردد. البته بد نیست بدانید که پس از اسلام، سمنو جلوه‌ای مذهبی به خود گرفت و غذای خاص حضرت فاطمه زهرا (س) نامیده شد. در خراسان شمالی بساط پختن سمنو که به «سمنوی درق» مشهور است پیش از عید نوروز به پاست که قسمت عمده آن روانه بازارهای داخلی و خارجی می‌شود.
ارزش غذایی سمنو
پیش از اینکه درباره فواید سمنو برای بدن بگوییم، باید بدانید که ارزش غذایی این دسر سنتی چیست؟ در ۱۰۰ گرم سمنو، مواد مغذی و معدنی زیر وجود دارد:
- کالری: ۲۷۰ کیلو کالری
- قند: ۲۹.۴ گرم
- چربی‌ها: ۳ گرم
- نمک: ۳ میلی گرم
- کربوهیدرات: ۶۵.۳ گرم
- پروتئین: ۷.۱۵ گرم
- فیبر: ۱۰ گرم
- کلسیم: ۳۰ میلی‌گرم
- آهن: ۱.۸۵ میلی‌گرم
- کلسترول: ۰ میلی‌گرم
همچنین سمنو حاوی انواع مواد مغذی مثل سلنیوم، فسفر، کرومیوم، روی، آهن، مس و انواع ویتامین‌های K، E ،A و گروه ویتامین‌های «ب» شامل B12,B8, B5, B3, B1 است. با نگاهی به اعداد و ارقام به خوبی می‌توانید متوجه شوید که سمنو چه خوراکی مفید و سالمی برای سلامت بدن است. اما این مواد مغذی، چه سودی برای بدن دارند؟ در ادامه به بررسی دقیق فواید سمنو برای سلامت بدن در افراد مختلف می‌پردازیم.
فواید و خواص سمنو برای سلامتی بدن
۱-خواص سمنو برای لاغری
سمنو یکی از غذاهایی است که به خاطر وجود فیبر و پروتئین بالا در آن، تا مدت زیادی شما را سیر نگه می‌دارد، در نتیجه از ریزه‌خواری و پرخوری جلوگیری می‌کند. همچنین خوردن سمنو، اشتهای کاذب را از بین می‌برد و می‌تواند به لاغری و کاهش وزن کمک کند.
۲- خواص سمنو برای کبد چرب
یکی از مواد مغذی در سمنو، «بتائین» است. این ماده معدنی با از بین بردن رسوبات چربی بدن، کبد را از چربی و سموم پاک کرده و به تقویت کبد و پاکسازی کبد چرب کمک می‌کند.
۳- خواص سمنو برای مو
در افرادی که با مشکلاتی مثل ریزش مو یا شوره سر، دست و پنجه نرم می‌کنند، خوردن سمنو باعث درمان این مشکلات می‌شود. همچنین سمنو سرشار از ویتامین گروه «ب» بوده و این ویتامین به تقویت ریشه و ساقه مو و افزایش رشد مو کمک زیادی می‌کند.
۴- فواید سمنو برای پوست
سمنو حاوی ویتامین ث است و وجود این ویتامین می‌توانید از بروز جوش و آکنه پوستی جلوگیری کرده و به جوانسازی و شادابی پوست کمک کند.
۵- تقویت سیستم ایمنی بدن با سمنو
وجود ویتامین ث در سمنو، بدن را در مقابل انواع بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی، مقاوم می‌کند. اگر به اندازه کافی ذخیره ویتامین ث در بدن داشته باشید، هم بنیه و قدرت بیشتری دارید و هم عملکرد سیستم ایمنی بدنتان، بهتر خواهد بود. حتی برای درمان سرماخوردگی می‌توانید از فواید سمنو استفاده کنید.
۶- خواص سمنو در بدنسازی
سمنو یکی از مواد غذایی دارای قند طبیعی است که شیرینی خود را از جوانه گندم می‌گیرد و فیبر موجود در آن، برای کسانی که فعالیت روزانه بالایی مثل ورزش بدنسازی دارند، مفید است. مصرف سمنو باعث می‌شود از گرفتگی و انقباض ماهیچه‌ای ناشی از فعالیت‌های فیزیکی و ورزش بدنسازی جلوگیری به عمل آید.
۷- فواید و خواص سمنو برای زنان باردار
زنان باردار بیشتر از دیگر گروه‌ها باید مراقب سلامت خود باشند. در ۳ ماهه نخست بارداری، خوردن سمنو به تکامل سیستم عصبی جنین کمک می‌کند. همچنین خوردن سمنو باعث رشد مناسب جنین شده و به تقویت استخوان‌های جنین در ماه‌های بعدی کمک خواهد کرد. سمنو برای درمان کم‌خونی بارداری و یبوست بارداری مخصوصا در ماه‌های آخر حاملگی هم مفید است.
۸- خواص سمنو برای زنان یائسه
بعد از دوران یائسگی، باید بیشتر به فکر سلامت استخوان‌هایتان باشید. سمنو حاوی مقادیری کلسیم است و می‌تواند از بروز پوکی استخوان و شکننده شدن استخوانها در دوران یائسگی جلوگیری کند.
۹- خواص سمنو برای پریودی زنان
خوردن سمنو به خانم‌هایی که قاعدگی‌های نامنظم یا دردآور دارند، توصیه می‌شود. سمنو طبع گرم و خاصیت قاعده‌آور دارد و سرشار از مواد معدنی، مثل سلنیوم، انواع ویتامین، فسفر، آهن، روی، اسید فولیک، مس و … است، بنابراین به خانم‌ها برای داشتن پریودی راحت‌تر و منظم‌تر و کاهش دردهای قاعدگی کمک می‌کند.
۱۰ – خواص سمنو برای نازایی
سمنو علاوه بر اینکه طبع گرمی دارد& برای گرم شدن رحم هم مفید بوده و سرشار از ویتامین‌های گروه B و E است. این ویتامین‌ها و همچنین طبع گرم سمنو، به درمان نازایی و ناباروری زنان کمک موثری خواهند کرد.
۱۱- خواص سمنو برای مردان
خوردن سمنو موجب تقویت و تولید اسپرم‌های قوی‌تر، افزایش میل جنسی و افزایش قدرت باروری در مردان می‌شود. بد نیست بدانید که وجود ویتامین‌های B و E ضعف و ناتوانی جنسی را در آقایان از بین می‌برد. به همین خاطر خوردن سمنو به مردان توصیه می‌شود.
۱۲- خواص سمنو برای رشد کودکان
سمنو به خاطر اینکه با مواد اولیه سالم و مقوی درست شده است، برای رشد جسمی، رشد قدی و تقویت ذهنی کودکان مفید بوده و به تقویت استخوان‌های آنها نیز کمک می‌کند. سمنوهایی که با آرد برنج یا جوانه گندم درست می‌شوند، به‌عنوان یک میان‌وعده مقوی ارزش غذایی بسیار بالایی دارند و کودکتان را تا ساعت‌های طولانی، سیر نگه می‌دارند.
۱۳- درمان کم خونی با سمنو
سمنو به افزایش انرژی بدن کمک می‌کند. وجود آهن، اسید فولیک و ویتامین‌های گروه «ب» در سمنو به رفع خستگی و انرژی‌رسانی به بدن کمک می‌کند. به همین خاطر بسیاری افراد، سمنو را ناشتا می‌خورند تا از ابتدای روز، با انرژی بیشتر فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهند.
۱۴- فواید سمنو برای یبوست
فیبر موجود در سمنو با بهبود بخشیدن به حرکات روده، عمل دفع را آسان‌تر می‌کند. در افرادی که مشکل یبوست دارند، خوردن سمنو می‌تواند به رفع این مشکل کمک زیادی کند.
۱۵- خواص سمنو برای دیابت
همین ابتدا بگوییم که به افراد دیابتی توصیه می‌شود در مصرف سمنو احتیاط کنند و به میزان کم از این غذای خوشمزه بخورند. اما سمنو جزو مواد غذایی با قند طبیعی است (البته اگر به روش اصولی و درست و فقط با جوانه گندم تهیه شده باشد). شیرینی سمنو به خاطر تجزیه شدن نشاسته جوانه گندم و تبدیل آن به قند مالتوز است، به همین دلیل افراد دیابتی با خوردن این غذا، برای سلامت دیگر ارگان‌های بدن می‌توانند بهره ببرند، در حالی که قند طبیعی به بدن خود می‌رسانند.
۱۶- سمنو برای استحکام و تقویت استخوانها
از مواد مغذی و ریز مغذی‌های موجود در سمنو می‌توان به پتاسیم و کلسیم اشاره کرد. این مواد معدنی برای افراد در هر سنی، به خصوص در سنین میانسالی و کودکی بسیار ضروری است. سمنو در سنین کودکی می‌تواند به رشد استخوانها کمک کرده و در سنین میانسالی، از پوکی استخوانها جلوگیری کند.
۱۷- فواید سمنو برای چشم
در سمنو ماده‌ای به نام «بتاکاروتن» وجود دارد که پیش‌ساز ویتامین A به شمار می‌آید، یعنی بتاکاروتن در بدن، تبدیل به ویتامین A می‌شود (همان ماده‌ای که در هویج وجود دارد و هویج را به‌عنوان یک ماده غذایی مفید برای سلامت چشم مشهور کرده است). بتاکاروتن از آسیب‌های بینایی و عصبی چشم جلوگیری کرده و به سلامت چشم و اعصاب بینایی کمک می‌کند.
۱۸- فواید سمنو برای دستگاه گوارش
سمنو از جمله غذاهایی است که با درمان سوءهاضمه، می‌تواند عمل هضم غذا را بهبود ببخشد. همچنین مصرف آن به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند و به خاطر فیبر موجود در آن، عمل دفع غذاهای هضم شده، راحت‌تر انجام خواهد شد.
۱۹- درمان و پیشگیری از سرطان با سمنو
سمنو سرشار از آنتی اکسیدان‌های مفید است که بدن را در مقابل رادیکال‌های آزاد، مقاوم می‌کند. رادیکال‌های آزاد، دلایل اصلی بروز سرطان هستند و مواد مغذی موجود در سمنو، مثل یک سپر، در مقابل این رادیکال‌های آزاد عمل کرده و از تهاجم آنها به سلول‌های بدن، جلوگیری می‌کنند.
۲۰- خواص سمنو ناشتا
خیلی‌ها سمنو را به‌عنوان وعده صبحانه و به‌صورت ناشتا میل می‌کنند. از خواص سمنو جو و سمنو گندم به‌صورت ناشتا می‌توان به انرژی‌بخشی برای مدت طولانی و احساس سیری بیشتر در طول روز اشاره کرد. این موضوع به خاطر محتوای پروتئین و فیبر زیادی است که در سمنو وجود دارد. سمنو همچنین از اشتهای کاذب جلوگیری کرده و در عین حال برای کسانی که می‌خواهند وزن بیشتری بگیرند، خوردن آن در هنگام صبح توصیه می‌شود.
از دیگر فواید سمنو ناشتا می‌توان به درمان پوکی استخوان و دردهای استخوانی اشاره کرد. اگر هم ریزش مو دارید، می‌توانید از فواید سمنو برای مو بهره ببرید. در افرادی که مبتلا به سنگ کیسه صفرا هستند هم خوردن سمنوی ناشتا می‌تواند بسیار موثر و کمک‌کننده باشد. اگر هم مادر شیرده یا باردار هستید، برای افزایش شیر خود و برای سلامت جنین می‌توانید سمنو را به‌عنوان صبحانه میل کنید.
۲۱- کاهش علائم یائسگی در زنان
علائم و عوارض دوران یائسگی جزو مواردی است که اغلب زنان در سنین یائسگی از آن شکایت دارند. سمنو از جمله مواد غذایی است که می‌تواند به کاهش علائم یائسگی در زنان کمک کند
مضرات احتمالی سمنو
سمنو جزو غذاهای بسیار مفید برای سلامت است و اگر به میزان متعادل و به‌اندازه خورده شود، برای سلامتی فواید بسیار زیادی دارد. اما اگر در خوردن آن زیاده‌روی کنید، ممکن است با مشکلات سلامتی زیر مواجه شوید:
- احساس نفخ در معده و دستگاه گوارش؛
- اضافه وزن و چاقی؛
- بالا رفتن قند خون؛
- ایجاد مشکلات مربوط به معده و درد در ناحیه معده؛
- بالا رفتن چربی خون.
در صورت بروز هر کدام از اختلالات سلامتی بالا، به پزشک خود مراجعه کرده و نسبت به درمان، اقدام کنید.
سوالات متداول
چه کسانی نباید سمنو بخورند؟
بهتر است این گروه افراد در خوردن سمنو احتیاط کرده یا با مشورت پزشک آن را مصرف کنند:
- کسانی که ناراحتی معده دارند چون هضم سمنو برای بدن کار آسانی نیست و به معده فشار می‌آورد.
- کسانی که به سوءهاضمه و اسید بالای معده مبتلا هستند.
- کسانی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند.
- افرادی که بیماری دیابت کنترل‌نشده دارند.
- افرادی که به چربی خون بالا و کنترل‌نشده مبتلا هستند.
- کسانی که به گندم و فرآورده‌های آن حساسیت دارند یا مبتلا به بیماری سلیاک هستند.
طبع سمنو چیست و مصلح سمنو کدام است؟
سمنو در طب سنتی، طبع گرم و تر دارد و برای کسانی که مزاج سرد دارند، مناسب است. بعد از خوردن سمنو، دمای بدن افزایش پیدا می‌کند درحالی‌که احساس تشنگی ایجاد نمی‌کند. مصلح‌های سمنو شامل عرق کاسنی، میوه به، سکنجبین، کاهو، شیر یا ترشی‌های طبیعی مثل میوه‌های ترش است.
سخن پایانی
از مهم‌ترین خواص سمنو می‌توان به فواید ضد‌سرطان، تقویت سیستم ایمنی بدن، رشد قدی و بدنی کودک، خواص مفید برای زنان باردار و جنین، درمان کم خونی، کاهش وزن با احساس سیری، کاهش علائم یائسگی، پیشگیری از پوکی استخوان و … اشاره کرد. البته به دلیل مضرات احتمالی، برخی افراد مثل افراد مبتلا به دیابت باید در خوردن سمنو احتیاط کنند.
